skanuj0019 3

kompetencje do wydania ustaw; ustawy zawierają postanowienia zobowiązujące określone organy państwa do unormowania określonych spraw mocą rozporządzeń. Treść postanowień wydawanego rozporządzenia nic może wykraczać poza granice umocowania ustawowego. Podstawą obowiązywania aktu jest akt prawny hierarchicznie nadrzędny. Ustawy nie przytaczają swojej podstawy prawnej. Rozporządzenia wskazują własną podstawę prawną w tekście po nagłówku. Takie wskazanie albo od razu eliminuje wątpliwości albo ułatwia sprawdzenie legalności danego aktu.

Akty równorzędne hierarchicznie mogą wzajemnie uchylać swą moc obowiązującą.

Każdy akt hierarchicznie nadrzędny może uchylić moc obowiązującą aktów generalnych zajmujących pożycie niższa. np. mocą postanowień konstytucji mogą być uchylane ustawy, mocą ustaw rozporządzenia.

Mocą postanowień aktu niższego rzędu nie mogą być uchylane akty hierarchicznie nadrzędne .

Akty wyższego rzędu przeważnie normują sprawy poważniejszej rangi, sprawy o większej doniosłości politycznej, gospodarczej, społecznej niż akty niższe hierarchicznie.

IV. Pojęcie systemu prawa.

Termin „system” jest bezpośrednio związany z centralnym pojęciem wyodrębnionego interdyscyplinarnego działu wiedzy zwanego ogólną teorią systemów. Uogólniając, określa się system jako zbiór elementów o pewnych cechach, między którymi występują wyznaczone relacje - powiązania, sprzężenia, oddziaływania itp. Można stwierdzić, że zbiór generalnych aktów normatywnych obowiązujących w danym czasie w danym państwie, ze względu na rzeczywiście występujące między nimi powiązania formalne, spełnia cechy systemu i w zasadzie może być nazwany systemem prawa.

Elementami systemu prawa pozytywnego są tylko i wyłącznie normy prawne. Związki łączące normy prawne mogą mieć charakter związków:

♦    treściowych polegających na:

*    istnieniu wspólnej podstawy aksjologicznej (wartościowej),

*    jednolitości (jednoznaczności) pojęć języka prawnego,

♦    hierarchicznych, wynikających z hierarchii norm,

♦    formalnych polegających na tym, że tworzenie norm w procesie stanowienia jest aktem (czynnością konwencjonalną), który będzie skuteczny jedynie wówczas, gdy odbywa się w ramach prawnie określonych kompetencji i procedur (m.in. zasada delegacji).

Do systemu prawa należą oprócz norm wyprowadzonych wprost z przepisów przy użyciu m.in. reguł interpretacyjnych (wykładni) prawa, również normy z nich wywiedzione w drodze wnioskowań. Do systemu nie należą normy usunięte z niego w wyniku zastosowania reguł kolizyjnych, derogacji norm lub które w inny sposób utraciły moc obowiązującą. Dobrze skonstruowany system prawa powinien być zupełny i niesprzeczny. W rzeczywistości są w nim „luki”, a normy bywają sprzeczne między sobą. Mogą to być sprzeczności logiczne, przeciwieństwa logiczne oraz niezgodności ptakseologiczne (praktyczne^-). Niezgodności prakseologiczne powodują, że zachowanie zgodne z jedną normą unicestwia całkowicie lub w części skutek zachowania zgodnego z drugą normą.

Nauka i praktyka prawa wypracowały w ciągu wieków, dla sytemu prawa pozytywnego, reguły kolizyjne umożliwiające usuwanie sprzeczności norm. Przed ich zastosowaniem mają pierwszeństwo reguły derogacyjne samych aktów normatywnych. Treść tych reguł decyduje o tym, który akt normatywny (jego część) - dawny czy nowy, ogólny czy szczegółowy zachowuje moc obowiązującą. Dopiero w przypadku braku takich unormowań i w sytuacjach niejasnych stosuje się reguły kolizyjne. Organy stosujące prawo są upoważnione do ustaleń czy w danym przypadku zachodzi sprzeczność między normami, jednak ustalenia te nie zawsze mają moc wiążącą inne organy i osoby.

REGUŁY KOLIZYJNE dzieli się [2] na reguły kolizyjne porządku:

1.    hierarchicznego; norma wyższego rzędu uchyla normę niższego rzędu,

2.    czasowego; norma późniejsza uchyla wcześniejsza (pod warunkiem, że późniejsza nie jest niższego rzędu),

3.    treściowego; norma szczególna uchyla ogólna (pod warunkiem, że nie jest niższego rzędu).

Późniejsze wprowadzenie normy ogólnej nie oznacza uchylenia normy szczególnej.

Oznacza to, że norma szczególna wprowadza wyjątek od normy ogólnej; norma ogólna nie znajduje zastosowania w zakresie regulacji objętej normą szczególną.

V. Wykładnia przepisów prawnych.

V. 1. Wiadomości ogólne.

Potrzeba dokonywania wykładni przepisów prawa wynika z:

•    niejednoznaczności języka prawnego i języka naturalnego, w których wyrażane są teksty aktów prawnych,

•    błędów popełnianych przez ustawodawcę,

•    zamierzonych przez ustawodawcę niejednoznaczności i nieostrości przepisów,

•    powstania rozziewu między regulacją normatywną a rzeczywistością.

18