Strona0238

238

nym, w wyniku czego, mimo strat zachodzących w układzie, mogą powstawać niezanikające drgania okresowe.

238

!!! 11

zwrotne    Rys. 10.1

W technice jest znanych wiele układów samowzbudnych. Są to drgania narzędzi skrawających (rozpowszechnione w postaci różnego rodzaju szmerów), drgania łopatek turbin, drgania płatów samolotów, drgania mostów wiszących, które mogą doprowadzić do zerwania mostu (np. most Tacona) itd. W tych przypadkach dąży się do eliminowania tych drgań. W elektrotechnice układy samowzbudne są stosowane jako wzmacniacze.

Jeśli przyjrzymy się otoczeniu, okaże się, że wszędzie napotykamy układy drgań samowzbudnych o najróżnorodniejszych właściwościach. Dęte instrumenty muzyczne, zegary, silniki tłokowe - to wszystko układy samowzbudne. Wiele zjawisk przyrody ma charakter drgań samowzbudnych, wśród nich różne procesy w organizmie żywym, np. oddychanie i praca serca.

Rys. 10.2

Drgania samowzbudne często zależą od niestatecznego położenia równowagi. Po dowolnie małym zakłóceniu tego położenia drgania nie są zanikające, a przeciwnie - narastające, aż do ich ustalenia się. Proces wzbudzenia drgań ilustruje rys. 10.2.

10.2, Energetyka drgań samowzbudnych

Jednym z najogólniejszych punktów widzenia, z których można rozpatrywać dowolne zjawisko fizyczne, jest punkt widzenia energetyki. Interesujemy się przede wszystkim bilansem energetycznym danego zjawiska. Działanie sa-mowzbudnego układu drgającego można opisać w następujący sposób. Przypuśćmy, że drgania już zachodzą. Ich energia powinna maleć na skutek nieuniknionych strat lub na skutek przekazywania energii drgań użytkownikowi. Lecz ubytek energii jest uzupełniany kosztem źródła, z którego pewna porcja energii