szukanie�rbarzyncy008

24

morfozę, z-którcj wykluwn-się.jako. teoria totalitarna. Znosząc bariery', które chrześcijaństwo ustanowiło, by bronić się przeciwko oświeceniu, własnemu swojemu owocowi, oświecenie znosiło bariery, które je same chroniły pr/eciw-ko zwyrodnieniu już to w ubóstwienie natury i człowieka, już to w rozpacz!

Dopiero w_naszych_czasach zarysowuje się z obu stron nowy ruch ^chrześcijaństwo i oświecenie, oba zdjęte poczuciem impasu i zamętu, kwestionują znaczenie własne^-! własne' dzieje, skąd wyłania się mglista i niepewna per- -spekty\va nowych układów, o których nie wiadomo nam nic. Ale również ten podwójny ruch samokwestionowania jest dalszym ciągiem tej samej zasady, na • • której zbudowana została Europa i w tym sensie Europa nadal jest wierna sobie w_stanic_nicpewności i bezładu. Jeśli przetrwa nacisk barbarzyńców."to nic dzięki temu" że odkryje któregoś dnia rozwiązanie ostateczne, ale dzięki jasnej samowiedzy, że rozwiązań takich nic ma nigdzie; a to jest świadomość chrześcijańska. Chrześcijaństwo nic odnalazło i nie obiecywało żadnych trwałych rozwiązań dla losu doczesnego ludzi. Toteż pozwoliło nam uniknąć dylematu „optymizm - pesymizm", jeśli dylemat ten oznacza wybór między wiarą w rozwiązania ostateczne a rozpaczą. Rozpacz jest pospolitą formą upadku tych. którzy kiedyś wierzyli w rozwiązania ostateczne i doskonałe i utracili tę pewność. Jest. wszelako tradycją nauki chrześcijańskiej chronić nas przeciwko obojgu — przeciwko-szalcńczcj.'ufńóści w naszą nieskończoną zdolność do doskonalenia się i przeciwko samobójstwu. W głównych swoich nurtach"chrześcijaństwo zwalcza łoóucha millcnaryzmu, który wzrastał na jego obrzeżach, a którego imponująca eksplozja zaczęła się wtedy, gdy przybrał formę anty-chrzcścijańską. Chrześcijaństwo mówiło: kamień filozoficzny, eliksir nieśmiertelności, są to przesądy alchemików, nie ma także recepty na społeczeństwo bez zła. bez grzechu, bez konfliktu; ideały takie powstają ze zbłąkania umysłu upewnionego o swojej wszechmocy, są więc owocami pychy; uznać to jednak, nie oznacza popaść w rozpacz. Nie mamy_wyboru .między dosko-nałpśęiąjotalną i samozniszczeniem totalnym. Naszym przeznaczeniem doczesnym jest troskiTmgdy się nie kończąca, wieczne niczakończenic. Tak to w duchu niepewności .względem .samej siebie kultura europejska może utrzymać swoją duchową pewność i prawo swoje do nazywania się uniwersalną.

(1980)

Wieś utracona

Całkiem niewiarygodne jest mniemanie, wedle którego znaleźliśmy się teraz, dzięki niebywałemu rozrostowi środków informacji, w gigantycznej wsi, rozciągniętej na całą powierzchnię globu i że zniszczywszy wieś tradycyjną, odtworzyliśmy ją w spiralnym „dialektycznym” pochodzie, w skali uniwersalnej. Zdaje się. że jest przeciwnie; nic ma żadnej ..spirali", lecz tylko nieodparty jednokierunkowy ruch, który z roku na rok zmiata bezlitośnie ślady wiejskiej wspólnoty, a którego wyniki widać dobrze w miejskich i przemysłowych kulturach. Owa wieś-monstrum, której, jak sobie czasem wyobrażamy, mieszkańcami jesteśmy, różni się od dawnej wsi nic tylko swoją technologią (ekonomia wiejska była doskonałym modelem cyklicznego obiegu materiałów, gospodarstwa niemal wcale nic produkowały śmieci, wszystko zużywane było na nowo, podczas gdy kłopoty z odpadkami stały się jednym z głównych problemów cywilizacji dzisiejszej); nie tylko zawrotnym rytmem zmian kontrastującym z monotonnymi, naturalnymi cyklami chłopskiego życia. Jest to nade wszystko wieś sztuczna i imaginacyjna. ccrcbralna namiastka, której nierealność ukryć trudno, a która coraz więcej bodaj podnieca nostalgii - w różnych formach ideologicznych ukrytej - za wsią „prawdziwą". Ekran telewizyjny, na którym oglądamy jednocześnie, z parogodzinnym zaledwie opóźnieniem. rozruchy w Japonii, trupy w Iranie, przemówienie prezydenta amerykańskiego i mecz futbolowy w Sydney, nic tyle daje nam poczucie oswojenia ze światem, ile zaciera różnicę między rzeczywistością i fikcją na korzyść tej drugiej. Wszystkie te wojny, rewolucje, cierpienia i okropności, są to właściwie westerny, thrillery, ciekawe fantazje reżyserów. Miast stawać się bliską i dotykalną. rzeczywistość przeobraża się w fikcję literacką; miast nam dawać sposobność do uczestnictwa w sprawach świata czy do takiego uczestnictwa zachęcać, gęsta masa wzrokowej i słownej informacji, którą na próżno usiłujemy przetrawiać, oferuje nam świat, z którym utożsamiamy się na sposób estetyczny, tzn. z pewną dozą przyjemności, a bez odpowiedzialności.

Ponieważ wieś realna jest to nade wszystko świat osobistych kontaktów,