tkanki roślinne005

Pierwsze obserwacje budowy anatomicznej roślin prowadził R. Hooke (1667). Właściwy początek anatomii roślin dały jednak dopiero prace M. Malpighiego (1675) i N. Grewa (1682). Dalszy rozwój tej gałęzi botaniki datuje się dopiero od drugiej połowy XIX w., do czego walnie przyczynili się tej miary uczeni, co: H. v. Mohl, K. W. Nageli, J. Sachs, A. de Bary, a także nasz rodak E. Strasburger (1844—1912).

Odkrycie jądra komórkowego (R. Brown 1831), a następnie ugruntowanie się teorii komórkowej (M. J. Schleiden 1838, Tb Schwann 1839), zwróciło uwagę badaczy na wnętrze komórki i przyczyniło się do powstania nauki o komórce, czyli cytologii, która oddzieliła się od anatomii roślin i przekształciła w samodzielną dyscyplinę naukową z własnymi problemami i metodami badań. Ogromne zasługi w tej dziedzinie położył wspomniany już E. Strasburger. Na nowe tory weszła cytologia po wynalezieniu mikroskopu elektronowego (lata trzydzieste naszego wieku), który dzięki ogromnym powiększeniom pozwolił wniknąć w ultrastrukturę komórki.

* Tkanki zwierzęce

U zwierząt wyróżniamy następujące rodzaje tkanek: tkankę nabłonkową, łączną, kostną, mięśniową, nerwową i krew.

Tkanka nabłonkowa. Cechą tej tkanki jest zwarty układ komórek i stosunkowo niewielka ilość łączącej je substancji międzykomórkowej. Tkanka nabłonkowa pełni funkcje: ochronną, wydzielniczą, chłonną i zmysłową. Nabłonek okrywa ciało zwierzęcia, wyścieła jamy i przewody, naczynia krwionośne i chłonne. Tkanka ta chroni leżące pod nią komórki przed uszkodzeniami mechanicznymi, działaniem szkodliwych związków chemicznych, bakteriami, a także przed wysychaniem.

Tkankę nabłonkową dzielimy na kilka typów w zależności od kształtu komórek oraz funkcji, jaką spełnia. Są to: nabłonek jednowarstwowy, nabłonek wielowarstwowy i nabłonek gruczołowy.

Komórki tworzące nabłonek jednowarstwowy mogą być płaskie z jądrem położonym centralnie, sześcienne o podobnej topografii jądra oraz cylindryczne (walcowate), tworzące jeden lub wiele szeregów i mające jądro położone asymetrycznie. Komórki nabłonka cylindrycznego (walcowatego) mogą mieć na powierzchni charakterystyczne wypustki cytoplazmatyczne tworzące migawki.

Uwzględniając wymienione cechy budowy nabłonek jednowarstwowy dzielimy na płaski (rys. 37), (wyścieła np. naczynia krwionośne i pęcherzyki płucne), sześcienny (rys. 38), (występuje np. w przewodach gruczołowatych), cylindryczny (walcowaty), (rys. 39), (występuje np. w jelitach), wieloszeregowy z migawkami.

Nabłonek wielowarstwowy zbudowany jest zazwyczaj z kilku lub kilkunastu warstw komórek, przy czym, w zależności od warstwy

Rys. 37. Nabłonek jednowarstwowy nłaski

Rys. 38. Nabłonek jednowarstwowy

Q7pćci<»nnv

Rys. 39. Nabłonek jednowarstwowy cylindryczny

komórek leżących na powierzchni, wyróżniamy nabłonek wielowarstwowy płaski (rys. 40), (np. w jamie ustnej, przełyku, skórze), sześcienny (np. w przewodach niektórych gruczołów) i przejściowy (rys. 41), (np. w przewodach moczowych).

Rys. 40. Nabłonek wielowarstwowy płaski

Rys. 41. Nabłonek wielowarstwowy przejściowy

Nabłonek gruczołowy jest zespołem komórek mających zdolność produkowania określonej wydzieliny i tworzących tzw. gruczoł. Wydzielina może być produkowana do przewodu odprowadzającego (gruczoł zewnątrzwydzielniczy) lub bezpośrednio do naczyń krwionośnych (gruczoł wewnątrzwydzielniczy). Gruczoły zewnątrzwydzielniczt mogą mieć różną budowę. Wyróżniamy wśród nich gruczoły śród-nabłonkowe oraz pozanabłonkowe. Pierwsze z nich stanowić zazwyczaj pojedyncze komórki leżące w obrębie nabłonka, np. nabłonel pęcherzyka żółciowego. Gruczoły pozanabłonkowe zatracają stopniowe łączność z nabłonkiem i tworzą ciało gruczołu w warstwach głębszych Ze względu na budowę gruczoły dzielimy na cewkowe, pęcherzy kowe i cewkowo-pęcherzykowe (rys. 42).

Rys. 42. Nabłonek gruczołowy; A — gru czół cewkowy prosty, B — gruczoł cewkow; rozgałęziony, C — gruczoł pęcherzyków; prosty, D — gruczoł pęcherzykowy rozgałę ziony, E — gruczoł cewkowo-pęcherzykow; prosty, F — gruczoł cewkowo-pęcherzykow; rozgałęziony