slanowanie4

organizmów wskaźnikowych ułożone' przez Kolkwitza i Marsso-na były uzupełniane i zmieniane przez licznych-badaczy (Dołgow i" Nikitinski, 1927; Kolkwitz, 1935,. 1950.; Liebmann, ' 1951, 1962; Hanuskaj 1956.; Sladećek, 1963).' Należy podkreślić, że . te same gatunki zaliczane są często przez'różnych badaczy do różnych : grup saprPbów. Metoda oceny zanieczyszczenia wody za pomocą-' systemu saprobów była krytykowana między_; innymi 'przez Łau- \

terb arna (1914-1917), Thienemanna (1916), Casp ers a (19 6 0), ł³ a t- •'

rick' (1963), Fjerdingstada (1964), '. Kądłubo wską(1964,;;yi970):' Niestety, niewiele wiemy^- 'jeszcze- o wymaganiach życiowych po-t

szczególnych gatunków' organizmów wodnych'. i to nie .-/pozwala G na określenie ich wartości wskaźnikowej.

Stale’ wzrastające zanieczyszczenia rzek spowodowało -rozwój badań zmierzających do ulepszenia metod analizy zanieczyszczonych wód. W miarę rozwoju różnych dziedzin przemysłu ..uległa zmianie nie tylko ilość, ale i jakość ścieków.■ Nową klasyfikację wód zanieczyszczonych przedstawił Sladećek (1963, 1964). Sladećek wyróżnił 4 podstawowe grupy wód:    .....•

1)    wody katarobowe, czyli wody czyste,

2)    wody limnosaprobowe, odpowiadające 4 strefom Kolkwitza

i Marssona,    -    ■    • •

3)    wody eusaprobowe, czyli ścieki organiczne, które mogą ulec rozkładowi w procesach biologicznych,

4)    wody transsaprobowe, czyli ścieki toksyczne, radioaktywne i ścieki abiotyczyne zawierające substancje mineralne. ¹

Glony w listach saprobów są szeroko uwzględnione.

Fjerdingstad (1964) zaproponował do oceny wód zastosowanie następujących grup gatunków:

1)    gatunki saprobiontyczne, występujące wyłącznie w wodach . zanieczyszczonych,

2)    gatunki saprofine, występujące w wodach zanieczyszczonych, zdolne do życia również w wodach czystych,

3)    gatunki saprokseniczne, żyjące w wodach czystych ale zdolne do życia również w wodach zanieczyszczonych,

4)    gatunki saprofobne, występujące wyłącznie w wodach czystych.

Gatunki saprofilne w wodach zanieczyszczonych reprezentowane są przez dużą liczbę osobników, natomiast w wodach ¹

czystych występują tylko pojedyncze ^osobniki. Gatunki sapro-kseniczne natomiast dobrze się rozwijają w wodach czystych, a w zanieczyszczonych reprezentowane są przez pojedyncze osobniki. Z zestawienia tego wynika konieczność znajomości biotopu, w którym prowadzone są badania.

,^: •■Dalszymi założeniami Fjerdingstada jest wyróżnienie zbiorowiska na podstawie gatunków dominujących. Fjerdingstad oparł się ma. klasyfikacji Ivleva (1933) i wyróżniał w biocenozie następujące'grupy organizmów:

1) :|gatunki dominujące lub grupy gatunków, dominujących, posiadające w -danej ..biocenozie..największą:' aktyyyność' ibipcenp-. tyczną. Osobniki gatunku dominującego stanowią, ponad }/z. wszyst-' kich osobników biocenozy. Wyjątkowo w biocenozie, może nie dominować żaden gatunek, a wtedy grupa , dwu lub trzech gatunków stanowi ²h lub ³A osobników całej biocenozy,

2)    grupy gatunków podporządkowanych, zależne od rozrwoju dominantów, tak zwane subdominanty stanowiące V3-²/₅ ogólnej liczby osobników biocenozy,

3)    grupy gatunków przypadkowych, występujące pojedynczo.

Synekologiczny system Fjerdingstada (1964, 1965) oparty na

biocenozach bakterii, wiciowców bezbarwnych i glonów przedstawia wyraźnie zmianę faz od heterotroficznej do autotroficznej w miarę samooczyszczania się wody (Tab. X).

Fjerdingstad opracował system synekologiczny na podstawie badań biocenoz dennych rzeki Mollea. Należy się spodziewać, że 'w innych rzekach Europy nie wyróżni się takich samych zbiorowisk, a zwłaszcza nie spotka się w zbiorowiskach dominantów

0    liczbie osobników stanowiących ponad ^l/z wszystkich osobników biocenozy. Niemniej wartość systemu oceny stref wody na podstawie zbiorowisk jest duża.

W systemie synekologicznym Fjerdingstada pominięte są okrzemki, z wyjątkiem zbiorowiska Meridion circulare. W planktonie i bentosie w rzekach europejskich okrzemki są organizmami przeważającymi pod względem ilościowym. W okresie zimy okrzemki są często jedynymi glonami licznie występującymi. Nie mogą więc być naszym zdaniem, pominięte w ocenie stopnia czystości wody. Jak wykazały badania wód zasolonych (Patrick

1    Strawbridge, 1963) i wód słodkich (Kadłubowska 1964, 1970)

455