slanowanie4

r

organizmów wskaźnikowych ułożone' przez Kolkwitza i Marsso-na były uzupełniane i zmieniane przez licznych badaczy (Dołgow i" Niłritinski, 1927; Kołkwitz, 1935,. 1950.; Liebmann, ' 1951, 1962; Hanuśkaj 1956.; Sladećek, 1963).' Należy podkreślić, że . te same gatunki zaliczane są często przez'różnych badaczy do różnych ; grup saprobów. Metoda oceny zanieczyszczenia wody za poniocą systemu saprobów była krytykowana między innymi przez Łau-terborna (1914-1917), Thienemarma (1916), Caspersa (.1960), Fatyj; rick' (1963), Fjerdingstada ,.(1964), . Kadłubowską - (1964, -1970). Niestety, , niewiele wiemy~ 'jeszćze^:, o wymaganiach życiowych 'po-':^r. szczególnych gatunków organizmów wodnych i to nie ^pozwala na określenie ich wartości wskaźnikowej.    Cl; i,.::.;:-;

Stale'-wzrastające zanieczyszczenia rzek spowodowało :-rożwój badań zmierzających do ulepszenia metod analizy zanieczyszczonych wód. W miarę rozwoju różnych dziedzin przemysłu ..uległa zmianie nie tylko ilość, ale i jakość ścieków.• Nową klasyfikację Wód zaniecz}ć3zczonych przedstawił Sladećek (1963, 1964). Sladećek wyróżnił 4 podstawowe grupy wód:    .• .....■

1)    wody katarobowe, czyli wody czyste,

2)    wody limnosaprobowe, odpowiadające 4 strefom Kolkwitza

i Marssona,    ^!"    . ' •

3)    wody eusaprobowe, czyli ścieki organiczne, które mogą

ulec rozkładowi w procesach biologicznych,    .

4)    wody transsaprobowe, czyli ścieki toksyczne, radioaktywne i ścieki abiotyczyne zawierające substancje mineralne. ’

Glony w listach saprobów są szeroko uwzględnione.

Fjerdingstad (1964) zaproponował do oceny wód -zastosowanie następujących grup gatunków:

1)    gatunki saprobiontyczne, występujące wyłącznie w wodach .

zanieczyszczonych,    ,

2)    gatunki saprofine, występujące w wodach zanieczyszczonych, zdolne do życia również w wodach czystych,

3)    gatunki saprokseniczne, żyjące w wodach czystych ale zdolne do życia rówmież w wmdach zanieczyszczonych,

4)    gatunki saprofobne, występujące wyłącznie w wodach czystych.

Gatunki saprofilne w wodach zanieczyszczonych reprezentowane są przez dużą liczbę osobników, natomiast w wodach •

. czystych występują tylko pojedyncze -osobniki. Gatunki sapro-kseniczne natomiast dobrze się rozwijają w wodach czystych, a w zanieczyszczonych reprezentowane są przez pojedyncze osobniki. Z zestawienia tego wynika konieczność znajomości biotopu, w którym prowadzone są badania.

■ Dalszymi założeniami Fjerdingstaćla jest wyróżnienie zbiorowiska na podstawie gatunków dominujących. Fjerdingstad oparł się' na.klasyfikacji Ivleva (1933) i wyróżniał w biocenozie naktę-\ pujące grupy organizmów:    .    •

1)    ".gatunki dominujące lub grupy gatunków-. dominujących,

• posiadające w -danej . biocenozie., największą:, aktywności :bioceno-.

. tyczną. .Osobniki gatunku dominującego stamowią;ponaet.¹ Iz. ws z y s t -' . kich osobników biocenozy. Wyjątkowo w biocenozie może nie dominować żaden gatunek, a wtedy grupa , dwu lub trzech gatunków stanowi ²h lub ³A osobników całej biocenozy,

2)    grupy gatunków podporządkowanych, zależne od rozwoju dominantów, tak zwane subdominanty stanowiące ¹/3-²/₅ ogólnej liczby osobników biocenozy,

3)    grupy gatunków przypadkowych, występujące pojedynczo.

Synekologiczny system Fjerdingstada (1964, 1965) oparty na

biocenozach bakterii, wiciowców bezbarwnych i glonów przedstawia wyraźnie zmianę faz od heterotroficznej do autotroficznej . w miarę samooczyszczania się wody (Tab. X).

Fjerdingstad opracował system synekologiczny na podstawie badań biocenoz dennych rzeki Mollea. Należy się spodziewać, że 'w innych rzekach Europy nie wyróżni się takich samych zbiorowisk, a zwłaszcza nie spotka się w zbiorowiskach dominantów

0    liczbie osobników stanowiących ponad ^l/z wszystkich osobników biocenozy. Niemniej wartość systemu oceny stref wody na podstawie zbiorowisk jest duża.

W systemie synekologicznym Fjerdingstada pominięte są okrzemki, z wyjątkiem zbiorowiska Meridion circulare. W planktonie i bentosie w rzekach europejskich okrzemki są organizmami przeważającymi pod względem ilościowym. W okresie zimy okrzemki są często jedynymi glonami licznie występującymi. Nie mogą więc być naszym zdaniem, pominięte w ocenie stopnia czystości wody. Jak wykazały badania wód zasolonych (Patrick

1    Strawbridge, 1963) i wód słodkich (Kadłubowska 1964, 1970)

455