zdjecie6

Na świętym dzięjopisa jaśniejąc urzędzie, Wskazujesz nam, co było, co jest i co będzie.

To człowiek, który „naprawia serca” i „objaśnia rozumy” - potrafi przekazać nie tylko wiedzę

0    świecie, o naszej przeszłości, ale poprzez to także pokazać, jak należy żyć. Mickiewicz daje Lelewelowi pierwsze miejsce w „polskim dziejopisów kole” jako człowiekowi, który jest przede wszystkim orędownikiem prawdy:

Ty, co nie dozwoliłeś tylu księgom kłamać,

Z samego kłamstwa prawdy umiejąc wyłamać[...]

To dlatego Lelewel może być nauczycielem życia i cieszyć się tak wielkim poważaniem. Z tego też względu jego uczniowie oddają mu hołd:

Niejedne już zyskałeś z rąk godniejszych wieńce,

Nie gardź tym, jaki wdzięczni składają młodzieńce.

1    daruj, jeśli będziem chwalić cię po światu,

Że od ciebie wzięliśmy na ten wieniec kwiatu.

Ów żarliwy dowód uznania dla poglądów Lelewela to jednak tylko punkt wyjścia dla rozważań natury historiozoficznej. Przedmiotem zainteresowania poety staje się historia, a przede wszystkim rządzące nią prawa i mechanizmy. To właśnie jego mistrz jest tym, który potrafi dociekać źródeł wydarzeń, powiązać nawet zdarzenia odległe i na ich podstawie wnioskować o skutkach. I kiedy w dalszej części wiersza Mickiewicz kreśli obraz dziejów świata, oprze się również na poglądach Lelewela. W serii obrazów w syntetyczny sposób udaje się poecie dokonać przeglądu dziejów świata począwszy od państw starożytnych aż do epoki napoleońskiej.

Opisane wydarzenia historyczne dają pogląd na to, jak Lelewel, a za nim Mickiewicz, postrzegali proces dziejowy. Historia to dynamiczna walka, ciągłe ścieranie się despotyzmu (potęgi ziemskie od królów poprzez tyrańskie rządy - starożytny Rzym, instytucja Kościoła) i wolności (instytucje i ustroje demokratyczne - apologia starożytnej Grecji, rewolucje). Znamienne dla romantyzmu jest właśnie idealizowanie Grecji, w której

Wystawiono Piękności kościół i Swobodzie

O starożytnym Greku mówi się zaś, że Walczył, rozprawiał, kochał, nauczał i śpiewał

Surowo osądza się - z kolei - historyczną rolę Rzymu:

Rzym pastwi się nad światem, a tyran nad Rzymem, Świat rzymski obumarłym staje się olbrzymem.

c