0000002(2)

GENETYKA

ogromne ilości cząsteczek „swojego” przeciwciała (trwałość jego mRNAjest kilkadziesiąt razy większa niż innych cząsteczek mRNA).

PODSUMOWANIE:

1.    Wszystkie organizmy żywe posiadają możliwość sterowania procesami metabolicznymi.

2.    Kontrola metabolizmu może być sprawowana na dwóch różnych, zasadniczych poziomach:

A)    gotowych białek (najczęściej enzymatycznych),

B)    transkrypcji wybiórczego „włączania lub wyłączania” genu lub genów.

3.    Istnieją także inne sposoby wpływania na metabolizm, zarówno w pojedynczej komórce (np. obróbka posttranskrypcyjna i wpływ na translację) jak i na poziomie ponadkomórkowym (wpływ hormonów na komórki docelowe). Ten ostatni sposób chemicznie nie różni się od wy.

żcj wymienionych, ale umożliwia koordynację pracy różnych komórek!

4.    U Procaryota geny kodujące enzymy danego szlaku metabolicznego często zorganizowane są w o perony.

5.    Na jeden operon składają się: PROMOTOR. OPERATOR, GENY STRUKTURY i kontrolu-jącyjc gen — REGULATOR (ten ostatni jest oddalony od pozostałych).

6.    W komórkach bakteryjnych istnieją różne operony. W szkole omawia się tzw. negatywne (białka kontrolujące są represorami). Operony takie można podzielić na:

A)    indukowalne (w przeciętnych warunkach wyłączone), np. operon laktozowy,

B)    reprymowalne (w przeciętnych warunkach włączone), np. operon tryptofanowy.

7.    Część operonów zorganizowana jest w jednostki wyższego rzędu — regulony.

S. U FMcaryota geny nie są zorganizowane w typowe operony, a regulacja ich transkrypcji jest znacznie bardziej złożona.

9.    We wszystkich komórkach, obok genów konstytutywnych, istnieją geny o zmiennej aktywności.

10.    Pojęcie OPERON ma dwa znaczenia:

A)    zespół genów,

B)    znakomite WYDAWNICTWO, umilające życic sporej części uczniów w ogólniakach.

UWAGA: Mam nadzieję, że w ostatnim punkcie wyczuwasz nutkę „samobałwochwalstwa" i nic potraktujesz tej informacji zbyt poważnie.

8. Zmienność organizmów i jej przyczyny

Zmienność oznacza ogólnie zróżnicowanie czegoś, w biologii zaś — szereg procesów prowadzących do wytwarzania różnic pomiędzy osobnikami. Jakąkolwiek grupę organizmów wybierzesz, czy też jakąkolwiek cechę, np. biomasę ciała, długość ręki. barwę oczu. owłosienie liści, barwę kwiatów itd., to okaże się, że są one zróżnicowane. Inaczej rzecz ujmując można stwierdzić, że

DANA CECHA W NIEJEDNAKOWYM STOPNIU PRZYSŁUGUJE OSOBNIKOM

Przyczyny tego stanu rzeczy są bardzo różne i dlatego zanalizujemy jc po kolei. Generalnie zmienność można podzielić na taką, która się nie dziedziczy oraz na taką. która podlega dziedziczeniu (por. Ryc. 103 i tekst poniżej).

ZMIENNOŚĆ

DZIEDZICZNA

NIEDZIEDZICZNA

(modyfikacyjna)

MUTACYJNA

REKOMB1NACYJNA

mutacje

genowe

mutacje    mutacje

c h romoso nu >we    ge no mowo

Rvc. 103. Najprostszy podział zmienności.

H. 1. Zmienność niedziedziczna

ZMIENNOŚĆ NIEDZIEDZICZNA ŚWIADCZY O PLASTYCZNOŚCI ORGANIZMÓW

Do tej pory fenotyp traktowaliśmy jedynie jako bezpośredni skutek działania genotypu (coś w rodzaju zależności: jaki genotyp, taki fenotyp). Jednakże obok genotypu, drugim nie mnici ważnym czynnikiem określającym fenotyp osobnika, jest środowisko z.cwnęliznę. Można to bardzo łatwo udowodnić na prostym przykładzie.

Przykład 15. Masa ciała i ilość erytrocytów w krwi u człowieka.

Ciężar konkretnego człowieka zależy od układu jego genów polimerycznych. Jednak ten sam człowiek może ważyć powiedzmy 106 kg (przy wzroście ok. 178 cm to ..lekka przesada), a po wznowieniu normalnej aktywności fizycznej ok. 85 kg (brawo). Tenże mężczyzna (chyba za to, że zbyt mało schudł) został wysłany przez żonę na trzymiesięczny obóz kondycyjny w Himalaje. Obo-wiązkowe badania lekarskie wykazały, że przed wyprawą miał on 4 200 000 crytrocytów/lmm' krwi (a propos — to dużo, czy mało?). Po powrocie jego żona z zadowoleniem stwierdziła, że waga męża spadła do 75 kg (!), ilość krwinek czerwonych wzrosła do 5,6 mln/mnT, a opalenizna była wręcz czekoladowa. Pytanie więc. co się właściwie stało?

167