0000004(1) 2

208 KINE7)TERap§ą

3.2.1. Obręcz kończyn górnych (cingulum metnbri superioris) -krótka charakterystyka czynnościowa

Obręcz kończyn górnych zbudowana jest z dwóch łopatek i dwóch obojczyków połączonych z przodu stabilną częścią tułowia - rękojeścią mostka. Kości ic tworzą w naturalnym połączeniu niepełny pierścień otwarty od tyłu, ograniczony brzegami przy kręgosłupowymi łopatek. Obręcz przypomina „szczypce* obcęgów usytuowane w płaszczyźnie poprzecznej na poziomic pierwszych żeber. Szczypce obejmują swymi ramionami tułów ku tyłowi, wykazując w stosunku do niego dużą ruchomość - przesuwalność. Ramiona obcęgów nie stanowią monolitu, mają bowiem po jednym przegubie, który stanowią stawy bar-kowo-obojczykowc. To dodatkowo zwiększa ruchomość całej konstrukcji. Od przodu każde ramię szczypiec jest przymocowane do tułowia osobną osią (staw mostkowo-obojczykowy). Taka budowa wręcz nakazuje traktowanie wszystkich składowych obręczy jako jednej funkcjonalnej całości, co nie jest zgodne z pojęciami klasycznej anatomii prawidłowej. Wyróżnia ona bowiem dwie „półobręczc", oddzielnie dla każdej kończyny górnej. Natomiast prezentowana tutaj koncepcja pozwala na traktowanie obu obręczy człowieka (górnej i dolnej) homologicznie - jako całości przy jednoczesnym, wyraźnym zróżnicowaniu funkcjonalnym.

Traktując obręcz kończyn górnych jako całość należy podkreślić, że obojczyki spełniają rolę rozporek (przednie części szczypiec obcęgów), które umożliwiają cofanie barków ku tyłowi, a to z kolei zbliża środek ciężkości każdej kończyny górnej do płaszczyzny czołowej kręgosłupa, co pozwala na zmniejszenie momentów sił ciężkości kończyn.

Tylne części szczypiec obcęgów (łopatki) mają za zadanie jak najpe obejmować tułów (od tyłu) w celu możliwie dobrej stabilizacji całego ru wania kończyn górnych. Temu celowi, między innymi służy duża powierzc dołów podłopatkowych, którymi przylegają one do tylnych powierzchni klatki piersiowej (tzw. „stawy" łopatkowo-piersiowe) oraz rozbudowany układ mięśniowy. Dlatego odstające łopatki (albo skrzydełkowatc) uważa się za wadę postawy. Jest to zasadne, w sytuacji bowiem siłowej niewydolności mięśni rów-nolcgłobocznych i części środkowych mięśni czworobocznych całe rusztowanie jest przesunięte ku przodowi (patrz wyżej na momenty sił) i niestabilne. Poprzez mięśnie obręcz kończyn górnych utrzymuje rozległe połączenia z czaszką, kręgosłupem i klatką piersiową.

Budowa obręczy kończyn górnych znacznie zwiększa swobodę (zakresy) ruchu kończynom górnym, bo umożliwia im np. ruch unoszenia ponad płaszczyzną poprzeczną stawu ramiennego. Czynność tę można wykonać wtetfl kiedy łopatki wykonują skręt w stosunku do tułowia w osi strzałkowej, pod którego kąty górne tych kości zbliżą się do linii kręgosłupa, a dolne przesuną sic w bok, na zewnątrz. Ruchy te wynikają z jednoczesnego skurczu zstępuj

części mięśnia czworobocznego i dolnej mięśnia zębatego przedniego. Powoduje to. że wyrostek barkowy przestaje „blokować" głowę kości ramiennej, a to pozwala unieść się kończynie prawic pionowo w górę. Jak już wspomniano, nuęśnie zawiadujące ruchami łopatki dochodzą do niej z różnych stron: łopatka jest więc (obwodowa część szczypiec obcęgów) najruchliwszą składową obręczy i każde jej poruszenie wywołuje przemieszczanie całej kończyny.

Grupy mięśni dochodzących do łopatki z tułowia można uszeregować w kilka pętli mięśniowych, których główne zadanie polega na przemieszczaniu obręczy barkowej w kierunku górnym, przednim i tylnym, co służy (o czym już wspomniano) zwiększeniu zakresu i zasięgu ruchu części wolnej kończyny w stawie ramiennym. Oprócz tego trzeba wspomnieć, że wiele mięśni należących do obręczy barkowej ma swoje przyczepy na kości ramiennej. Okrywają one staw ramienny z trzech stron, a ich ścięgna końcowe tworzące tzw. stożek ścięgnisty barku i pełnią rolę więzadeł ochraniających staw. W świetle tego, co powiedziano uprzednio, trzeba skonstatować, że także staw ramienny z punktu widzenia anatomii czynnościowej nie jest i nic powinien być traktowany jako samodzielny przegub. Wydaje się zasadne włączenie go do zespołu stawowego obręczy kończyn górnych. Wtedy cały ten czynnościowy układ stawowy powinien się nazywać zespołem barkowo-ramiennym, a w- jego skład należałoby wpisać następujące połączenia stawowe:

1.    stawy mostkowo-obojczykowe,

2.    stawy barkowo-obojczykowc,

3.    stawy ramienne,

4.    „stawy" łopatkowo-piersiowc (pojęcie czynnościowe).

5.    „stawy" podbarkowo-ramienne (pojęcie czynnościowe). Takie rozwiązanie najlepiej przystaje do wymogów nowoczesnej anatomii funkcjonalnej.

Natomiast wracając jeszcze do możliwości ruchowych prezentowanych przez obręcz kończyn górnych trzeba stwierdzić, iż dotyczą one w zasadzie ^l>lko trzech ruchów: unoszenia ku górze, wysuwania w przód i cofania. Łączny zakres dwóch ostatnio wymienionych ruchów wynosi około 60°, przy czym cofania obręczy jest większy. Ruch w dół (opuszczanie obręczy barkowej) * P^zczyźnie czołowej wokół osi strzałkowej jest ograniczony przez I żebro. °dczas przenoszenia dużych ciężarów, kiedy obręcz barkowa jest silnie ściągana w dół przez kończynę górną, może dojść do upośledzenia krążenia przez ncisk tętnicy podobojczykowcj. biegnącej między I żebrem a obojczykiem, onadto taka sytuacja czynnościowa może z tych samych względów doprowa-*^lc do ucisku nerwów splotu ramiennego. Mały zakres ruchu opuszczania poręczy barkowej w dół w stosunku do klatki piersiowej, wynoszący około 5°, ‘Podane wyżej względy funkcjonalne upoważniają do nic testowania go. ^w Pozycji siedzącej z kończyną swobodnie zwieszoną jest to praktycznie niemożliwe.