0000014

kształt, wykonana jest z tworzywa elastycznego (styrogum, pedilan), zapewniającego ugięcie przedniego odcinka stopy pod naciskiem masy ciała. W ten sposób zastąpione zostaje naturalne zgięcie grzbietowe palców. W części piętowej stopy wbudowany jest klin elastyczny o nieco mniejszej twardości niż reszta stopy. Ściskanie klina piętowego podczas wykroku (na początku fazy podparcia) zastępuje funkcję stawu skokowego, ułatwiając łagodne przejście od kontaktu pięty z podłożem do pełnego obciążenia powierzchni podeszwowej stopy (ryc. 15).

Stopę typu SACH buduje się i dobiera do noszonego obuwia, dlatego też przy jego zmianie konieczne jest zwrócenie uwagi na zachowanie tej samej wysokości obcasa. Niezachowanie tego warunku rzutuje na ustawienie całej protezy i jej stabilność.

Lej kikutowy jest miejscem kontaktu protezy z kikutem. Jego zadaniem jest stworzenie odpowiedniego podparcia masy ciała oraz przenoszenie ruchów kikuta na protezę. Naciski ścian leja, wywierane na kikut podczas obciążania protezy, powinny rozkładać się równomiernie na całą powierzchnię kikuta. Nie obciążone pozostają jedynie wrażliwe na ucisk wystające elementy kostne (grzebień kości piszczelowej, głowa strzałki) oraz ścięgna zginaczy kolana.

W najczęściej stosowanym obecnie typie protezy goleni głównym polem podparcia kikuta jest okolica więzadła właściwego rzepki. Powszechnie przyjęta nazwa tej protezy PTB pochodzi od opisowego jej określenia w języku angielskim: Patellar Tendon Bearing Below-Knee Prosthesis. W leju kikutowym tej protezy, na wysokości połowy więzadła właściwego rzepki, znajduje się poprzeczny występ wewnętrznej powierzchni ścianki przedniej leja. Tworzy on rodzaj półeczki podpórczej dla kikuta. Dobre przyparcie kikuta do półeczki umożliwia odpowiednie dopasowanie ścianki tylnej leja, wywierającej nacisk na tylną powierzchnię kikuta. Właściwe wymodelowanie tylnej ścianki w tej okolicy powinno uwzględniać obecność nie znoszących ucisku ścięgien i mięśni

G

Ryc. 16. Osadzenie kikuta goleni w leju protezy: G — działanie siły ciężkości ciała, F — siła przypierająca kikut do półeczki na przedniej ścianie-leja.

zginaczy kolana (ryc. 16). Dodatkowymi polami podparcia kikuta goleni w leju są powierzchnie przednio-przyśrodkowa oraz przednio-bocz-na, a także w pewnym stopniu powierzchnia tylna.

Ustawienie leja kikutowego powinno być dostosowane do swobodnego ustawienia kikuta w pozycji stojącej i pozostawać w stałym stosunku do obutej stopy protezowej, opartej na płaszczyźnie poziomej. Obi te podstawowe elementy składowe protezy połączone są ze sobą tulejką z żywicy laminowanej, ukształtowaną na wzór normalnej goleni. Jest to konstrukcja zewnątrzszkieletowa, w której tulejka, nadająca protezie kształt zewnętrzny, spełnia równocześnie funkcję nośną. Innym rodzajem połączenia leja kikutowego ze stopą, stosowanym zarówno w protezach tymczasowych, jak i definitywnych, jest wewnętrzna konstrukcja nośna rurowa otoczona tworzywem gąbczastym, nadającym protezie kształt i wygląd bardziej kosmetyczny od rozwiązania poprzedniego,

Ustawienie protezy. Proteza goleni typu PTB nie ma stawu skokowego,

sląd właściwe ustawienie goleni ma tu duże znaczenie dla funkcji chodu oraz wygody kikuta w leju. Standardowe pochylenie osi goleni ok. 5° ku przodowi od pionu chroni przed przeprostem kolana przy obciążaniu miękkiej pięty stopy protezowej, na początku fazy podparcia. Przy takim ustawieniu lej kikutowy przesunięty jest nieco ku przodowi. Picn opuszczony ze środka jego ściany bocznej rzutuje wówczas w obrębie V3 środkowej części stopy. Wpływa to na płynność ruchu przy przekole-baniu stopy w fazie podparcia oraz chroni przed zwiększeniem ucisku w okolicy więzadła właściwego rzepki podczas przenoszenia masy ciała nad stopą, szczególnie w drugiej połowie fazy podparcia. W płaszczyźnie czołowej pion opuszczony ze środka tylnej krawędzi leja powinien rzutować nieco do przyśrodka do linii środkowej pięty.

Utrzymywanie protezy na kikucie. Masa własna protezy wraz z butem powoduje, że ma ona tendencję do zsuwania się z kikuta przy uniesieniu stopy od podłogi. Im krótszy i im bardziej stożkowaty jest kikut, tym zsuwanie będzie łatwiejsze. Istnieje wiele sposobów zapobiegania temu niekorzystnemu zjawisku:

1.    Pełnokontaktowe dopasowanie leja w przypadku długiego, dobrze

umięśnionego kikuta.

2.    Wykorzystanie budowy anatomicznej dalszej nasady uda do umocowania na niej protezy. Istnieje kilka rozwiązań tego typu.

a.    Powszechnie stosowany w protezach PTB pasek nadkłykciowy, obejmujący okrężnie udo, połączony dwoma miękkimi troczkami skórzanymi z lejem protezy po obu stronach kolana, nieco ku tyłowi i dołowi od osi jego obrotu.

b.    Modyfikacja leja PTB, opracowana w Warsztatach Ortopedycznych w Munster. Polega ona na podwyższeniu bocznych górnych krawędzi i uniemożliwieniu zsuwania się protezy z kikuta za pomocą klina

29