0000016 4

20 Fizjoterapia

metodami diagnostycznymi i terapeutycznymi. Natomiast rehabilitacja jest, zgodnie z definicją WHO, procesem skoordynowanego działania medycznego, socjalnego, szkoleniowego i zawodowego, którego celem jest przywrócenie jednostce możliwie największej sprawności i udoskonalenie jakości jej życia. Definicja rehabilitacji wykracza zatem poza pojęcie leczenia, bez którego jednak obejść się nie może.

Na początku człowiek odkrył skuteczność leczenia czynnikami fizykalnymi występującymi w otaczającym go środowisku przyrodniczym. W starożytności lekarze stosowali zabiegi elektroterapeutyczne, wykorzystując wyładowania tzw. ryb elektrycznych, które przykładali do ciała pacjenta. Wówczas wierzono, że organizm ludzki jest siedliskiem życiodajnych fluidów, których brak powoduje chorobę. Przełomu w rozumieniu tych pojęć dokonała teoria komórkowa R. Vircho-wa (1821-1902), który głosił konieczność konfrontacji wyników leczenia czynnikami fizykalnymi z wynikami badań naukowych. Potrzebne stały się wymiana informacji i dzielenie się poczynionymi obserwacjami. Powstawały towarzystwa naukowe zrzeszające osoby zainteresowane leczeniem czynnikami fizykalnymi. Organizowano międzynarodowe konferencje, zjazdy, zaczęto wydawać czasopisma fachowe. W 1848 r. na rynku prasy w Niemczech pojawiło się czasopismo „Zeitschrift Gesamte Physikalische Therapie” („Gazeta Terapii Fizykalnej"). W Polsce w 1858 r. powstała Komisja Balneologiczna; natomiast w 1905 r. odbył się w Belgii Pierwszy Międzynarodowy Zjazd Lekarzy Fizjoterapii i powstało Polskie Towarzystwo Balneologiczne. Towarzystwo to, popularyzując klimatote-rapię oraz stosowanie zabiegów z użyciem naturalnych bogactw uzdrowiskowych, takich jak np. wody lecznicze (np. cieplicowe, solankowe, siarczkowe), pe-loidy (np. borowina) i gazy lecznicze (np. C0₂), zalecało uprawianie tzw. cielesnych ćwiczeń. W latach tych I. Zabłudowski, urodzony w Białymstoku (1884), absolwent Wojskowej Akademii Medycznej w St. Petersburgu, a potem kierownik kliniki chirurgicznej oraz Uniwersyteckiego Zakładu Masażu w Berlinie, utworzył pierwszą w świecie katedrę masażu leczniczego.

W Polsce w 1950 r., zaczęto prowadzenie wykładów z zakresu fizjoterapii dla studentów wydziałów lekarskich akademii medycznych w Krakowie (doc. dr Z. Oszast), Poznaniu (doc. dr J. Jankowiak) i w Gdańsku (doc. dr I. Konarska). W latach tych w placówkach lecznictwa otwartego i zamkniętego (szpitale, sanatoria) funkcjonowały gabinety i/lub zakłady fizykoterapeutyczne, w których zabiegi wykonywali fizjoterapeuci, w większości pielęgniarki i felczerzy, przeszkoleni na kursach organizowanych okresowo przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej.

Uznanie rehabilitacji medycznej za odrębną specjalność medyczną (1959) zbie-g)o się z organizowaniem pomaturalnych szkół dla fizjoterapeutów (pierwsza była w Krakowie) i kierunków rehabilitacji ruchowej w akademiach wychowania fizycznego (pierwsza była warszawska AWF). Kształcenie fizjoterapeutów na poziomie szkoły wyższej rozpoczęło się w Polsce w 1998 r., od utworzenia oddziału fizjoterapii przy Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej im. L. Rydygiera w Bydgoszczy. Taki sam oddział fizjoterapii przy Wydziale Lekarskim powstał w 2000 r. w Akademii Medycznej w Białymstoku. W akademiach medycznych - o czym trzeba wspomnieć - znacznie wcześniej powstawały katedry i kliniki medycyny rehabilitacyjnej. Pierwsze tego typu placówki powstały w Akademii Medycznej w Poznaniu (1960) i w Warszawie (1961). Były to pierwsze akademickie katedry rehabilitacji nie tylko w kraju, ale i na świecie. W 1971 r. powstała klinika rehabilitacji w Akademii Medycznej w Katowicach, a w 1972 r. zostały powołane Zakłady Rehabilitacji w Akademii Medycznej w Gdańsku i w Krakowie. W latach osiemdziesiątych powstawały kliniki rehabilitacji w Warszawie - w Instytucie Kardiologii, Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego, Instytucie Matki i Dziecka, oraz w Lublinie - w Akademii Medycznej. Z kolei w 1997 r., została powołana do życia Klinika Rehabilitacji w Akademii Medycznej w Białymstoku. Inicjatywy te były zgodne z wytycznymi rozwoju rehabilitacji w Polsce, opracowanymi w 1969 r. przez Komisję Rehabilitacji Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia. Również w latach osiemdziesiątych został wprowadzony do programów nauczania studentów wydziałów lekarskich przedmiot rehabilitacja medyczna. Tym samym problematyka ta została przybliżona ogółowi lekarzy, przyspieszając dzięki temu rozwój rehabilitacji medycznej i nasilając wzajemną integrację z medycyną fizykalną. W efekcie poprawił się stan zatrudnienia kadr specjalistycznych. Na przykład na dzień 21.12.1992 r. sytuacja w tym względzie przedstawiała się w Polsce następująco: lekarze specjaliści rehabilitacji I i II stopnia - 622 osoby; magistrowie rehabilitacji ruchowej - 2036; technicy fizjoterapii - 5448; instruktorzy terapii zajęciowej -5000: masażyści - 701. Stan ten jest również zasługą działalności wielu towarzystw społeczno-naukowyeh, m.in. takich jak: Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, Polskie Towarzystwo Rehabilitacji. Polskie Towarzystwo Fizjoterapii. Niedostatki publicznego systemu rehabilitacji uzupełniają organizujące się „oddolnie" tzw. grupy samopomocy. Celem tego ruchu społecznego jest wymiana informacji między osobami już posiadającymi doświadczenie, jak żyć z niepełnosprawnością, a osobami nie mającymi tej wiedzy.