0000019

Ryc. 22. Siły działające na protezą uda w fazie wykroku: G — siła ciężkości 'goleni i stopy protezowej, Fj — siła mięśniowa zginaczy uda przenoszona na lej protezy, F₂ — siła mięśniowa hamująca ruch kikuta do przodu, F₂ — siła bezwładności działająca na część goleniową i stopę protezy.

wydaje się zbyt długa, bowiem małe stosunkowo zgięcie kolana lub brak jego powoduje powłóczenie stopą protezową po podłożu. Błędem jest wówczas skracanie protezy zamiast zwrócenie uwagi na usprawnienie ruchowe pacjenta.

Wspomaganie biernej stabilizacji stawu kolanowego

Siła mięśniowa kikuta często nie wystarcza do pełnej kontroli ruchu w stawie kolanowym protezy. Dzieje się to w przypadku krótkiego kikuta, ograniczenia wyprostu w stawie biodrowym kikuta lub osłabienia siły mięśnia pośladkowego wielkiego. Upośledzeniu ulega stabilizacja protezy. Przeciwdziałamy jej, stosując urządzenia wspomagające.

Najprostszym sposobem zwiększenia stabilizacji kolana jest wysunięcie ku przodowi od osi stawu kolanowego linii obciążania protezy (osi mechanicznej protezy). Drugim, dość często stosowanym urządzeniem jest mechanizm bezpiecznego kolana (ryc. 23). Zasadą jego jest stworzenie warunków blokady ciernej obciążonego kolana, przy zachowaniu pełnej swobody jego ruchów w warunkach odciążenia. W ten sposób zabezpieczając fazę podparcia kończyny protezowanej nie zaburzamy normalnego przebiegu fazy wymachu. Zamek iglicowy, blokujący trwale staw kolanowy do momentu jego odryglowania ręcznego, stosujemy dziś wy-

a    o

Ryc. 23. Mechanizm „bezpiecznego kolana": a — wolny ruch w stawie kolanowym protezy, b — blokada stawu podczas obciążenia protezy, 1 — stożek cierny, 2 — łoże cierne, 3 — oś stawu kolanowego protezy, 4 — oś dźwigni ruchomej.

jątkowo, np. u rolników wykonujących prace połowę oraz w obejściu. Ten sposób blokowania wyszedł z powszechnego użycia ze względu na niekorzystny jego wpływ na fazę wymachu i związaną z tym konieczność skracania protezy.

\

Utrzymanie protezy na kikucie

Dobrze umięśnione długie i średnie kikuty pozwalają na stabilne osadzenie na nich leja protezy uda. Lej pełnokontaktowy, dający oparcie całej powierzchni kikuta, uważany jest za najkorzystniejszy dla stabilizacji oraz kontroli ruchów protezy. Lej podciśnieniowy z komorą denną uwalnia pacjenta od dodatkowego zawieszenia, stwarza jednak niebezpieczeństwo biernego przekrwienia nie podpartych tkanek na końcu kikuta. Może on być stosowany u osób młodych, z dobrze umięśnionym kikutem. Nie zaleca się go u osób z amputacją z przyczyn naczyniowych, u osób w wieku podeszłym z kruchością naczyń, jak też u osób z wiotkim, źle uformowanym kikutem, posiadającym nadmiar tkanek miękkich na końcu.

Zasada leja podciśnieniowego polega na dokładnym dopasowaniu jego ścianek do powierzchni kikuta, z pozostawieniem komory o objętości ok. 150 cm² między końcem kikuta a dnem leja. W okolicy dna komory znajduje się otwór zamknięty wentylem jednokierunkowym, pozwalającym na regulowanie ruchu powietrza z komory na zewnątrz. Po wyjęciu wentyla i wprowadzeniu kikuta do leja ponownie zamykamy otwór wentylem. Po naciśnięciu i udrożnieniu wentyla oraz wykonaniu kikutem kilku ruchów pompujących nadmiar powietrza zostaje usunięty z komory leja.

39