0000027

42 Neurofizjologia kliniczna

Ryc. 12. Umiejscowienie pierścienia zakrętów mózgu należących do części korowej uktadu iimbicznego (obszary szare i czarne), widziane od strony przyśrodkowej prawej półkuli mózgu: P - przód; T - tył (opracowano na podstawie [5])

5.2. Struktury i funkcje mózgu związane z kontrolą ruchu

Każda połowa mózgu zawiera dwie wzajemnie na siebie oddziałujące części funkcjonalne. Składają się one ze struktur układu Iimbicznego (rąbkowego) i struktur do tego układu nie należących. P.P. Broca określił w 1878 r. pierścień zakrętów mózgu, okrążający ciało modzelowate, międzymózgowie i jądra podko-rowe, jako wielki płat limbiczny („grand lobe limbiąue”). Z kolei Papez ogłosił (1937) teorię, że pierścień ten jest anatomicznym substratem mechanizmów emocji i nastrojów towarzyszących instynktom. Nazwę „układ limbiczny” wprowadził (1958) Mac Lean na podstawie badań anatomicznych i elektrofizjologicz-nych (ryc. 12). Układ limbiczny, generując emocjonalne motywacje do wykonania ruchu dowolnego, wpływa na czuciowo-ruchowy obszar kory mózgowej, do którego docierają impulsy czucia somatycznego i z którego wychodzą „rozkazy” do mięśni szkieletowych. Według kryteriów anatomicznych i czynnościowych bruzda centralna mózgu (Rolanda) dzieli obszar kory czuciowo-ruchowej na część przednią (kora ruchowa i przedruchowa), spełniającą w wyniku pobudzenia ośrodkowych neuronów ruchowych głównie funkcje ruchowe, tzw. eferentne, oraz na częśc tylną (kora: czuciowa, ciemieniowa, potyliczna, wzrokowa i słuchowa), spełniającą głównie funkcje czuciowe, tzw. aferentne, w efekcie pobudzenie ośrodkowych neuronów czuciowych (ryc. 13).

kora bruzda ruchowa centralna

Ryc. 13. Powierzchnia boczno-srzbietowa lewej półkuli mózsu z anatomiczną lokalizacją obszarów różnych funkcji czuciowych i ruchowych Schematyczne ujęcie kierunków funkcji aferentnych (wejścia) i eferentnych (wyjścia) (ws [17])

5.3. Poziomy integracyjne układu nerwowego związane z kontrolą ruchu

W procesie ewolucji wyższe piętra o.u.n. człowieka przyjęły na siebie wiele czynności ruchowych i czuciowych z pięter niższych. Hierarchię układów integrujących nerwową kontrolę ruchu ilustruje tabela 1. Są to następujące poziomy: najstarszy filogenetycznie i najniższy poziom rdzeniowy, młodszy filogenetycznie i średni poziom mózgowy oraz najmłodszy filogenetycznie i najwyższy poziom korowy. Struktury te są czynnościowo wzajemnie powiązane, a zarazem podporządkowane hierarchicznie, tym samymi więc spełniają „polecenia” wychodzące od poziomu „wyższego rangą”. Poziom najwyższy jest odpowiedzialny za plan zadania ruchowego, którego idea powstaje w układzie limbicznym. Z kolei poziom średni, odpowiedzialny za opracowanie strategii ruchu, aktywizuje korę przed ruchową i pamięć wzorca ruchowego. Jest on również odpowiedzialny za przejście od strategii do taktyki ruchu, aktywizuje bowiem struktury i reguluje funkcje odruchowe pnia mózgu. Natomiast poziom najniższy, rozpoczynający się od motoneuronów ośrodkowych, tj. neuronów piramidowych kory ruchowej, pobudza motoneurony obwodowe rdzenia kręgowego i wykorzystuje system odru-