0000040 2

68 KINEZYTERAPIA

autora mijałoby się 10 z celem z dwóch co najmniej powodów. Po pierwsze -tak opracowane normy nic spełniłyby oczekiwań praktyków zc względu na zbyt duże rozdrobnienie. Byłyby za szczegółowe na to. by się nimi posługiwać w praktyce klinicznej. A po drugie (i to jest powód nie mniej ważny), w prezentowanej formie pierwszy przedział daje informacje o szacunkowych normach dla ludzi młodych, wydolnych i w pełni aktywnych w wieloaspektowym rozumieniu pojęcia. Drugi zbiór (41-60 lat) dotyczy norm dla ludzi jeszcze w zdecydowanej większości czynnych zawodowo, u których już wyraźnie zaznacza się wpływ procesów starzenia. Jest to więc okres przekwitania. co ma duże znaczenie dla jakości procesów psychicznych. Wpływają one. oprócz innych czynników, na aktywność fizyczna i ta droga oddziaływają na narzad ruchu, na ruchomość stawów. Wydaje się, że w związku z przedstawionymi racjami drugi przedział wiekowy ma wszystkie cechy przejściowego okresu życia od pełnej wydolności do starości. Trzeci przedział wiekowy (61-85 lat) obejmuje okres życia, który zgodnie z normami Instytutu Gcrontologii w Kijowie (i innymi) zalicza się bezdyskusyjnie do wieku podeszłego czy starczego. Ludzi w tym okresie życia cechuje wyraźne już zmniejszenie aktywności fizycznej i nic tylko. Występuje degradacja czynności wszystkich innych narządów i organów. Z omówionych powyżej względów przyjęty tutaj podział na te trzy przedziały wiekowe wydaje się zasadny i praktycznie, klinicznie użyteczny. Za jego pomocą zrealizowano jednocześnie drugi i trzeci cel, jaki przyświecał powstaniu tej części dzieła. Opracowane normy zakresów ruchów i ich porównanie w trzech przedziałach wieku pozwoliło na uzyskanie odpowiedzi na pytanie, w- jaki sposób i o jaki procent proces starzenia się organizmu zmniejsza tę komponentę sprawności.

Pozostaje omówienie problematyki związanej z czwartym celem pracy dotyczącym ruchomości stawów. Chodzi o zapis wyników badań za pomocą metody SFTR. W tym miejscu trzeba odwołać się do historii, gdyż inaczej faktografia związana z badaniem ruchomości stawów byłaby niepełna. Otóż metodą, którą można uznać za najstarszą, jest sposób zapisu wyników opracowany w Niemczech przez Langego na początku XX w. Była to metoda powszechnie stosowana w Europie. Polegała na tym, że pozycja pośrednia, wyjściowa do badań, oznaczona była wielkością kątową równą 180°. Jeżeli z tej pozycji, np. w stawie biodrowym, następował ruch zgięcia w płaszczyźnie strzałkowej i odbywał się w zakresie 50°, to od pozycji wyjściowej 180° należało odjąć 50° i wtedy pozycja końcowa po wykonaniu ruchu opisywana była wartością 130°. Jak się łatwo zorientować, był to sposób zapisu skomplikowany, wymagający od badającego odejmowania wartości rzeczywistego ruchu od pozycji wyjściowej. tzn. od 180°. Przy zapisie posługiwano się stosunkowo dużymi liczbami składającymi się z trzech cyfr.

Zdając sobie sprawę z niedogodności systemu zapisu Langego naukowcy anglosascy zaczęli na przełomie lat 20. i 30. ubiegłego stulecia stosować kom-bmowaną metodę zapisu, która polegała na łączeniu metody Langego z systemem uproszczonym, w którym pozycja pośrednia, wyjściowa oznaczana była wielkością 0°. Niektóre zakresy ruchów opisywane były w dawnej formie, inne w sposób nowy. Panowała w wyborze łączenia tych systemów duża dowolność, co oczywiście powodowało chaos. Najbardziej znanym przedstawicielem tego sposobu dokumentacji był ortopeda angielski J. Smith. W 1936 r. lekarze amerykańscy Cave i Robcrts zaproponowali nową metodę zapisu wyników pomiarów zakresów ruchów, która była rozwinięciem działania Smitha. Polegała ona na określeniu rzeczywistej drogi kątowej wykonywanej przez obwodową część kończyny w stosunku do części nieruchomej. Pozycja wyjściowa stawu, w którym obie części kończyny łączyły się. była zawsze oznaczona wielkością 0°. Dlatego też twórcy nazwali swoją metodę metodą neutralnego zera. Przez wiele lat była ona nie doceniana i stosowana sporadycznie w nielicznych ośrodkach klinicznych w USA. Dopiero w 1962 r. doczekała się uznania. Wtedy bowiem powołany został do celów standaryzacji pomiarów zakresów ruchów i ich zapisu Komitet do studiów nad ruchami w stawach. Działał on przy Amerykańskiej Akademii Chirurgów i Ortopedów. Po modyfikacjach Komitet uznał metodę Cave'a i Robcrtsa za powszechnie obowiązującą u USA. W 1964 r. w Vancouver. na Kongresie Stowarzyszeń Ortopedycznych wszystkich krajów anglojęzycznych (Australii, Kanady, Wielkiej Brytanii, Nowej Zelandii. Republiki Południowej Afryki i USA) metoda ta została ogólnie zaakceptowana. Przyjęta została także jako obowiązująca przez Amerykańskie Towarzystwo Chirurgiczne Ręki, a w 1969 r. przez Międzynarodowe Towarzystwo Chirurgów, Ortopedów i Traumatologów.

Problem uporządkowania zapisu zakresów ruchów, jednolitej terminologii i przyjęcia najprostszych oznaczeń podjął także, po drugiej wojnie światowej, ■I. SchlaalT. Ograniczył on badania i zapis zakresów ruchów do trzech podstawowych płaszczyzn, tzn. strzałkowej, czołowej i poprzecznej. Natomiast ruchy rotacyjne bez względu na położenie stawu i części ciała, która je wykonywała, opisywał symbolem R - jako jedną płaszczyznę rotacyjną. Metoda Schlaaffa również przechodziła liczne modyfikacje, ale nigdy nie osiągnęła tej prostoty i czytelności, jaką charakteryzowała się metoda neutralnego zera.

Wydaje się, że pod koniec lat 60. naszego stulecia z kompilacji dwóch uprzednio omówionych metod zapisu wyników badań zakresów- ruchów-powstała nowa, zwana metodą SFTR. Za jej twórców uważa się O. A. Russe’a ¹ J. J. Gerhardta. Nazwę swą zawdzięcza pierwszym literom określającym ^w języku angielskim odpow iednie płaszczyzny, w których badane są wszystkie fuchy (metoda Schlaaffa):

S - sagitral - płaszczyzna strzałkowa,

F —frontal - płaszczyzna czołowa,

T - trarisverse - płaszczyzna poprzeczna.