0000053

Ryc. 63 Ryc. 64

Ryc. 63. Ręka protezowa sztywna z biernie lub czynnie odwodzonym kciukiem.

Ryc. 64. Ręka czynnie otwierana (tzw. berlińska): 1 —• rygiel, 2 — linka sterująca ruchem rozwierania palców.

cie biorą więc udział kciuk, wskaziciel i palec środkowy, natomiast palce obrączkowy i mały mają jedynie ruch udzielony. Całość uzupełniona jest rękawicą kosmetyczną z PCV, posiadającą rysunek skórny oraz kolor odpowiadający karnacji pacjenta. Istnieją trzy systemy ruchowe tej ręki: ręce biernie otwierane stosujemy do protez kosmetycznych biernych, ręce czynnie otwierane — jako standardowe wyposażenie protez typu czynnego, oraz ręce dwusuwowe, pozwalające na czynne otwarcie oraz czynne zamknięcie przy powtórnym napięciu linki, stosowane są do protez przedramienia u osób, które dobrze opanowały funkcję sterowania.

Wymienione wyżej rodzaje rąk mechanicznych są poruszane energią ruchową uzyskaną w obrębie własnego ciała. W przypadku jednak, gdy rozległość amputacji pozbawia pacjenta efektywnych źródeł energii ruchowej, musimy korzystać ze źródeł energii pozaustrojowej.

Ręce elektryczne nie różnią się swym wyglądem zewnętrznym ani efektem ruchowym od opisanej ręki mechanicznej Otto Bocka (ryc, 65). Ich mechanizm ruchowy jest wyposażony w silniczek elektryczny, zasilany z niewielkiej baterii o napięciu 12 V. Podobnie jak w ręce dwusuwowej Otto Bocka — zarówno ruch zwierania, jak i rozwierania palców odbywa się czynnie i może być sterowany bioelektrycznie lub na drodze elektromechanicznej (mechaniczny naciąg linki sterującej powoduje włączenie mikrowłącznika, otwierając lub zamykając dopływ prądu z baterii do silniczka). Z rąk elektrycznych, sterowanych elektromechanicznie,

Ryc. 65. Ręka elektryczna, nie różniąca się wyglądem zewnętrznym ani zakresem ruchów chwytnych od ręki mechanicznej Otto Bocka.

korzystamy w zaopatrzeniu pacjentów po amputacjach w obrąbie obu ramion oraz całkowitych amputacjach kończyn górnych.

Ręka bioelektryczna wyposażona jest ponadto w elektroniczny układ sterujący, który przetwarza bioprądy powstające podczas skurczu wybranych grup mięśniowych na sygnały sterujące pracą silniczka i powodujące rozwarcie lub zwarcie palców ręki. Jest to sterowanie proporcjonalne, podczas którego wielkość rozwarcia i siła zwarcia zależne są od siły skurczu mięśnia. Ten system sterowania daje najlepsze efekty w protezach przedramienia u ludzi młodych, z dobrze rozwiniętym układem mięśniowym. Warunkiem właściwego wykorzystania ręki bioelektrycznej jest ponadto dobra koordynacja ruchowa i umiejętność wybiórczego napinania antagonistycznych grup mięśniowych w obrębie kikuta. Nieporozumieniem jest natomiast traktowanie ręki bioelektrycznej jako urządzenia automatycznego, uniwersalnego czy wieloczynnościowego.

Standardowy hak dwudzielny (ryc. 66), czynnie otwierany, jest praktycznie bardziej precyzyjnym urządzeniem chwytnym od wymienionych rodzajów rąk protezowych. Chwyt za pomocą haka możemy porównać do chwytu pęsetą. Inwalida, uczący się czynności chwytnych za pomocą protezy pozbawionej funkcji czucia dotyku i czucia głębokiego, wykorzystuje w jej zastępstwie kontrolę wzrokową. Jest ona łatwiejsza w przypadku zastosowania haka nie przesłaniającego chwytanego przedmiotu. Hakiem łatwiej jest manipulować i podejść do chwytanego przedmiotu. Łatwiej nim jest wkładać i wyjmować przedmioty z kieszeni. Z tych też względów ćwiczenia w sterowaniu^ ruchami protezy, będącej pierwszym zaopatrzeniem pacjenta, rozpoczynamy przy użyciu haka, przechodząc stopniowo do ręki protezowej. Wiele osób, które poznały wartość funkcjonalną haka, stale używa go jako podstawowego wyposażenia posiadanej protezy. Dlatego też jedynym argumentem, przemawiającym na korzyść ręki protezowej, jest jej antropomorficzny kształt, pokonujący opory pacjenta w stosunku do posługiwania się protezą w życiu codziennym.

Obok haków standardowych, przeznaczonych do delikatniejszych czynności, stosujemy również haki robocze, przeznaczone do wielu czynności zawodowych (ryc. 67). Haki dziecięce — prócz odpowiednich do wieku dziecka rozmiarów — posiadają jeszcze specjalne ochraniacze plastikowe, nałożone na szczęki w celu ochrony przed skaleczeniem siebie lub kogoś z otoczenia (ryc. 68).

107