0000064

kich stawach kończyny górnej przewyższa jakąkolwiek protezę. Ewentualne zaopatrzenie kosmetyczne w postaci rękawiczki kosmetycznej dostaje dziecko przed pójściem do szkoły. W przypadku amputacji w obrębie ramienia początkowo stosujemy lej zakończony ręką filcową, obciągniętą białą skórą podszewkową. Stosowanie u małych dzieci rękawic gumowych łączy się z niebezpieczeństwem odgryzienia i połknięcia części palca. W miarę rozwoju dziecka rękę tę zamieniamy na biernie otwierany hak dziecięcy, następnie hak czynnie otwierany, a w końcu zaopatrujemy protezę z wymiennymi końcówkami — kosmetyczną i czynnościową.

U dzieci z amputacją w obrębie ramienia nie stosujemy początkowo stawu łokciowego, który wprowadzamy dopiero po uzyskaniu przez dziecko zdolności czynnej kontroli złożonych ruchów. Pierwsza proteza u niemowlęcia i małego dziecka ma jednolity lej zastępujący ramię i przedramię, wygięty na wysokości odpowiadającej stawowi łokciowemu, dla ułatwienia czynności chwytnych i możliwości zbliżania ręki do buzi. Zasada doboru końcówek chwytnych jest identyczna z podaną w przypadku protezy przedramienia.

W obustronnym wrodzonym całkowitym ubytku kończyn górnych również przystępujemy do wczesnego zaopatrzenia, tozpoczynając od lejów obejmujących oba barki, czyli od tzw. kap barkowych spiętych taśmą elastyczną. Gdy dziecko — początkowo broniące się przed założeniem kap — oswoi się z nimi, wówczas możemy przystępować do montowania rączek biernie ustawianych w stawach barkowych i łokciowych. Niezależnie od protezowania uczymy dziecko posługiwania się nóżkami w czynnościach chwytnych oraz samoobsłudze. W miarę rozwoju dziecka wprowadzamy mechanizmy stawu łokciowego do obu protez, początkowo sterowane biernie, a następnie czynnie. Po ukończeniu wzrostu dziecka przewidujemy zwykle zastosowanie protez sterowanych obcymi źródłami siły.

W przypadkach fokomelii staramy się przygotować szczątkowe kończyny pozbawone części ramiennej i przedramiennej do przyszłego sterowania ruchami protez elektromechanicznych za pośrednictwem mikro-wyłączników.

Zasady oceny protez kończyny górnej

Wykonana i oddana pacjentowi do użytku proteza powinna odpowiadać wymogom funkcjonalnym i estetycznym. Oglądając pacjenta po założeniu protezy, oceniamy kolejno jej poszczególne elementy i oceniamy ich wykonanie oraz funkcję.

Wymiary protezy powinny odpowiadać wymiarom symetrycznej kończyny zachowanej. W przypadku amputacji obustronnej w obrębie ramienia prawidłową długość obliczamy na podstawie ogólnych proporcji

ciała. Jeśli przyjmiemy, że długość tułowia od wyrostka kolczystego VII kręgu szyjnego do wyrostka kolczystego V kręgu lędźwiowego wynosi a cm, wówczas długość protezy powinna wynosić:

a x 1,8 cm

Wymiary protezy od szczytu krawędzi leja, znajdującego się na wysokości wyrostka barkowego, do osi stawu łokciowego i od osi stawu łokciowego do szczytu kciuka są mniej więcej równe. Inny praktyczny sprawdzian wymaga, aby oś stawu łokciowego znajdowała się na wysokości łuku żebrowego w linii pachowej środkowej, a szczyt opuszki kciuka powinien sięgać połowy uda.

Oceniając wykonanie protezy, zwracamy uwagę na: budowę i sposób dopasowania leja, prawidłowość przebiegu taśm i linek zawieszenia sterującego, sprawność rozwierania i zwierania ręki protezowej oraz haka. Zwracamy uwagę na ewentualne opory przy otwieraniu, luzy, siłę chwytu. Pacjent nie powinien mieć trudności w osadzaniu i wyjmowaniu końcówki chwytnej z gniazda stawu nadgarstkowego. Sprawne działanie zacisku i jego zwalniane ważne jest szczególnie u pacjentów z amputacją obustronną.

Lej protezy powinien być dobrze dopasowany i wygodny. Przy nacisku osiowym, skręcaniu leja i zginaniu kikuta z oporem, a więc w sytuacjach, z jakimi pacjent spotyka się w codziennym użytkowaniu protezy, nacisk na powierzchnię kikuta powinien być równomierny i niez byt silny. Wycięcie w okolicy stawu łokciowego powinno umożliwiać pełne zgięcie kikuta w tym stawie. Po zdjęciu leja z kikuta należy sprawdzić stan skóry, zwracając uwagę na silniejsze zaczerwienienia albo otarcia lub inne ślady świadczące o wadliwym dopasowaniu.

Jeśli konstrukcja protezy przewiduje tulejkę ramieniową oraz szyny boczne z przegubami stawu łokciowego, zwracamy uwagę na ich dopasowanie oraz prawidłowość ustawienia przegubów w stosunku do osi anatomicznej stawu łokciowego. Niezgodność ustawienia bywa najczęstszą przyczyną przesuwania się leja podczas ruchów zginania przedramienia oraz otarć skóry kikuta. Tulejka nie może krępować napinania się mięśnia dwugłowego ramienia, dlatego też aktualnie używamy nakładek, obejmujących jedynie połowę obwodu ramienia po stronie prostowników.

Taśmy zawieszenia powinny gładko przylegać do ciała. Pętla pachowa powinna ściśle obejmować bark, nie powodując nadmiernego ucisku przy napinaniu linki sterującej i nie wrzynając się w ciało. Nie powinna się też ona zsuwać z barku przy normalnym zakresie ruchów. Miejsce połączenia taśmy z linką sterującą powinno być tak dobrane, aby przy napinaniu linki nie wrzynała się ona w skórę oraz aby miała dostateczną drogę przesuwu między punktem zamocowania na taśmie

9 Zaopatrzenia ortopedyczne 129