0000065 3

zawierały identyczny łańcuch nasycony, pochodny izopentenolu, a różniły się rozmieszczeniem podstawników w pierścieniu fenylowym, poszczególni przedstawiciele grupy witamin K różnią się właśnie budową łańcucha izopentenolowego. Podczas gdy witamina Kj ma w pozycji 3 dołączoną jednonienasyconą resztę fitylową o 20 atomach węgla, a witamina K₂ zawiera bardziej nienasyconą resztę dwufarnezylową o 30 atomach węgla, to syntetyczna witamina K₃ w ogóle nie ma łańcucha bocznego, co ilustrują załączone wzory.

Związki syntetyczne — menadion i ftiokol — wykazują nawet wyższą aktywność biologiczną niż witaminy naturalne, co dowodzi, że zasadniczym biologicznie czynnym elementem struktury witaminy K jest 2 metylo-l,4-naftochinon. Ponadto pochodne syntetyczne, a więc nie zawierające łańcucha bocznego, są łatwiej rozpuszczalne w wodzie i dzięki temu lepiej przyswajalne przez organizm.

Zasadnicza funkcja biologiczna grupy witamin K u zwierząt polega na współdziałaniu w procesie krzepnięcia krwi. Skrzep tworzący się jak wiadomo w celu zapobieżenia upływowi krwi, składa się z włó-kienkowego białka fibryny, które powstaje z rozpuszczalnego, globu -larnego fibrynogenu, obecnego w normalnej plazmie krwi. Przemiana ta wymaga współdziałania enzymu trombiny, który katalizuje odłączenie od fibrynogenu dwóch rozpuszczalnych peptydów, jest więc typowym enzymem proteolitycznym. Plazma krwi nie zawiera trombiny, a jedynie jej prekursor — protrombinę, która w przypadku uszkodzenia tkanki przekształca się w aktywny enzym w obecności jonu Ca²⁺ i innego specyficznego białka enzymowego — tromboplastyny. Stwierdzono, że we krwi zwierząt cierpiących na niedobór witaminy K spada znacznie poziom protrombiny, a tym samym zmniejsza się możliwość wytwarzania dostatecznej ilości enzymu trombiny. Omówione przemiany są pokazane schematycznie na rysunku 42.

fibrynogen

Cn²⁺

trombina    ——- protrombmo

r

trombo piasty na

Rys. 42. Schemat wytwarzania fibryny z udziałem witaminy K

fibr gna (skrzep)

Wielu badaczy uważa ponadto, że witamina K pełni bliżej na razie niesprecyzowaną funkcję w oksydacyjnej fosforylacji i transporcie elektronów (rozdz. 10). Natomiast ściśle sprecyzowana jest rola filo-chinonu w fosforylacjach fotosyntetycznych (str. 316). W procesach tych, przebiegających u roślin i fotosyntetyzujących bakterii (np. Chro-matium). witamina K pełni rolę jednego z przenośników elektronów.

Naturalne witaminy grupy K są nierozpuszczalne w wodzie, a rozpuszczalne w tłuszczach, natomiast menadion i ftiokol rozpuszczają się również w wodzie. Są one wrażliwe na działanie światła widzialnego i ultrafioletowego, jak również na działanie tlenu, natomiast w nieobecności tleńu znoszą nawet długotrwałe ogrzewanie. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę K nie jest ściśle ustalone, choć wiado-

166