0000088 2

parzystych kwasów tłuszczowych podawane zwierzętom powodowały wydalanie z moczem kwasu benzoesowego (w formie kwasu hipuro-nowego czyli benzoiloglicyny), natomiast podawanie fenylowych pochodnych parzystych kwasów — wydalanie kwasu fenylooctowego, zgodnie ze schematem podanym na rysunku 92. Z doświadczeń tych wynika, że kwasy tłuszczowe są utleniane przez kolejne odłączanie dwuwęglowych jednostek od końca karboksylowego łańcucha. Po zastosowaniu ^UC tą dwuwęglową jednostką okazał się kwas octowy, a po wykryciu koenzymu A (Lipmann — 1953) stwierdzono, że jest to aktywny octan, czyli acetylokoenzym A. Wreszcie w 1952 r. Green i Lynen, niezależnie od siebie, wyizolowali z żywych tkanek pięć

C-4-C—C-i-C—COOH

b)

^j-C-C-j-C-C4-C-COOH

Rys. 92. Schemat spalania w organizmie zwierzęcym kwasów tłuszczowych: a) nieparzystych, b) parzystych

enzymów biorących udział w utlenianiu kwasów tłuszczowych oraz przebadali mechanizm reakcji przez nie katalizowanych i na tej pod-stawie Lynen sformułował obowiązującą do dziś wersję tzw. spirali kwasów tłuszczowych. Kilka lat później (1959—1961) wraz z odkryciem malonylokoenzymu A dokonano również wyjaśnienia mechanizmu syntezy kwasów tłuszczowych.

Hydroliza tłuszczów. Zanim jednak tłuszcz zostanie poddany odbudowie w drodze /3-utlenienia, musi ulec hydrolizie do podstawowych składników, to jest glicerolu i trzech cząsteczek kwasów tłuszczowych. W organizmach żywych hydroliza ta dokonuje się z udziałem lipaz, czyli enzymów należących do klasy hydrolaz. Lipazy są typowymi enzymami trawiennymi, gdyż występują w znacznych stężeniach w śledzionie, ścianach jelitowych i soku żołądkowym. Znaczne ich ilości występują również w bogatych w tłuszcz nasionach roślin oleistych. Odznaczają się one niską specyficznością w stosunku do rodzaju kwasu tłuszczowego, są natomiast ■wysoce specyficzne odnośnie pozycji rozkładanego wiązania estrowego. Hydroliza trój glicerydu biegnie stopniowo — najpierw jest odłączany kwas z jednej pozycji a, następnie kolejno z drugiej i jako ostatni z pozycji /?. Szybkość hydrolizy tłuszczów rośnie wraz z liczbą przyłączonych reszt kwasów tłuszczowych oraz długością ich łańcucha i stopniem nienasycenia.

Przemiany glicerolu. Glicerol powstający w wyniku hydrolizy tłuszczu, w zależności od potrzeb, może ulegać przemianom typu anabolicżnego, bądź katabolicznego. W obu jednak przypadkach musi być przekształcony do fosfodwuhydroksyacetonu z udziałem dwóch enzymów: kinazy glicerolowej, która przy udziale ATP katalizuje przekształcenie glicerolu do L-glicerolo-3-fosforanu oraz dehydrogenazy L-glicerolo-3-fo-sforanowej, która z udziałem NAD⁺ katalizuje odwodorowanie sub-stratu do 3-fosfodwuhydroksyacetonu. Związek ten po częściowym przekształceniu w gliceraldehydo-3-fosforan może dać w efekcie fruk-

332