0078

cią. Rozpatrzmy to na przykładzie. Ciecz znajduje się między dwiema płytkami (ryc. 3.13). Górna płytka zostaje wprawiona w ruch z prędkością u, ciecz przylegająca do płytki, dzięki siłom adhezji, zostaje wprawiona w ruch z tą samą prędkością v. Siły międzyczą-steczkowe, działające na głębiej położone warstwy cieczy spowodują, że i te zostają wprawione w ruch, ale z prędkościami zmniejszającymi się w miarę oddalania się od płytki.

Au u.,—Uj

Utrzymanie pewnego stałego spadku prędkości —— = ——- w kierunku po-

Za.Y Ao

przecznym do ruchu cieczy, wymaga działania na płytkę siły. Stycznie do poruszającej się cieczy działają więc siły tarcia wewnętrznego wynikające z sił międzycząsteczkowych. Praca wykonana przy pokonywaniu tych sił przemienia się w ciepło ogrzewające ciecz. Zgodnie z prawem Newtona siła F, wprowadzająca ciecz w nich, jest proporcjonalna do powierzchni S poruszających się względem siebie warstw cieczy oraz do spadku prędkości Au

— , czyli:

A.v

F= rjS

&v_

A.v

3.17

Współczynnik rj charakteryzujący rodzaj cieczy nazywa się współczynnikiem lepkości lub poprostu lepkością cieczy. Jednostką lepkości jest:

, ,    Ns_ ₌ kg

^    m² ms

stosuje się także jednostkę spoza układu Sł, zwaną puazem P (od nazwiska Poiscuille), Ns

1 P= 10^_l —- . Lepkość względną definiuje się stosunkiem rj/r]₀, gdzie r?₀ jest lep-m²

kością cieczy wzorcowej, najczęściej wody. Lepkość wody w temp. 20°C wynosi rj_Q — Ns

= 1,0 • 10^-3 —— . Tab. 3.2 podaje lepkości niektórych płynów biologicznych, m-

Tabela 3.2

Lepkość krwi, osocza, surowicy

Rodzaj cieczy	V -średnio ^łlo	Ns V, ^—T m^s
Krew pełna	4,75	4,75 • 10-^3
Osocze	2,01	2,01 • 10-^3
Surowica	1,88	1,88 • 10-^3

Lepkość krwi zależy w głównej mierze od zawartości składników morfotycznych, natomiast osocza i surowicy od zawartości białek.

Także gazy wykazują pewną lepkość mimo nikłych sił międzycząsteczkowych. Mechanizm lepkości gazów jest inny, polega na dyfuzji cząstek o różnych pędach. Cząsteczki gazu poruszające się w warstwie gazu o większej szybkości, przechodząc do warstwy

85