007 8

12 administracja

Początkowo związany z psychologią Freuda, następnie stworzył własną szkołę tzw. psychologii indywidualnej. Swoje poglądy, oparte na obserwacjach klinicznych osób z odchyleniami od normy, przeniósł na ogół ludzi. Według A. człowiek od wczesnych lat dzieciństwa do starości przeżywa — z powodu swoich braków — poczucie małej wartości, które kompensuje „dążeniem do przewagi i mocy” nad innymi. Ta świadomość własnych braków oraz potrzeba kompensacji wpływa na kształtowanie się jeszcze w dzieciństwie indywidualnego „planu życiowego”, który wyznacza ideały i kierunki działania jednostki, jak również na kształtowanie jej -* osobowości. /Udaniem wychowania jest udzielić jednostce pomocy w harmonizowaniu jej rozwoju: w przezwyciężaniu zarówno poczucia małej wartości, jak dążenia do przewagi nad innymi, co zresztą z trudem się udaje. Szczególnie wartościowym terenem kompensacji poczucia małej wartości może być działalność społeczna, w której jednostka ma szanse wykazać swoją wartość. Główne prace: Siudien uber die Minderwer-tigkeit von Organett (1907), Praxis und Theońe der Indwidualpsychologie (1920), Znajomość człowieka (1927, wyd. poi. 1938), Die Technik der Indwidual-psychologie (1928), Psychologia indywidualna w wychowaniu (1929, wyd. poi. 1934, 2 wyd. 1946), Problems of Neurosis (1930), Sens iycia (1933, wyd. poi. 1938).

administracja (lac. adminisiratio — zarządzanie], ogół czynności zarządzania bądź organa zarządzające. A. szkolna w Polsce obejmuje organa centralne, a więc -• Ministerstwo Oświaty i Wychowania, Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz inne resorty zarządzające własnym szkolnictwem, organa wojewódzkie, tj. -* kuratoria, i gminne (miejskie), reprezentowane przez -♦ gminnych dyrektorów szkół lub -* miejskich dyrektorów* szkół.

adopcja (łac. adoptio — usynowienie] (przysposobienie), przyjęcie osoby obcej do rodziny, np. dziecka-sieroty, przez stworzenie między tą osobą a osobą adoptującą takich stosunków prawnych, jakie zachodzą między dziećmi a rodzicami. Rozróżnia się a. peł ną, która nadaje przysposobieniu prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa do przysposabiającego i jego krewnych, oraz a. niepełną, polegającą na powstaniu zależności prawnych między przysposabiającym i przysposobionym. W Polsce podstawową formę stanowi a. pełna, przy czym adoptować można tylko osobę małoletnią i to wyłącznie ze względu na jej dobro. Zgodę na a. dziecka muszą wyrazić jego rodzice łub opiekunowie, jak również samo dziecko, jeśli ukończyło 13 lat.

afazja [gr. aphasia — niemota], zaburzenie mowy lub jej utrata jako wynik uszkodzenia kory mózgowej czy ośrodków podkorowych. Może występować jako a. ogólna, tj. całkowita utrata zdolności mówienia i rozumienia mowy, a. czuciowa (sensoryczna) — brak rozumienia mowy słyszanej lub czytanej, a. ruchowa ^motoryczna) — niemożność wymawiania słów przy równo-

akademia 13

czesnym ich rozumieniu oraz a. amnestyczna, tj. trudność nazywania przedmiotów, które chory potrafi jednak opisać.

afekt [lac. a/fectus], krótkotrwałe silne uczucie wyrażające się w formie wzburzenia, wzruszenia, czemu towarzyszy osłabienie mechanizmów samokontroli nad zachowaniem. Pospolite przykłady a.: płacz, lęk, strach, złość.

afonła (gr. aphdnia — niemota], bezgłos, całkowita utrata dźwięczności głosu przy zachowaniu zdolności do mowy szeptanej; przyczyną a. jest niewydolność strun głosowych. A. występuje u ludzi nadużywających głosu: u adwokatów, nauczycieli, lektorów, czasem może być skutkiem silnego wzruszenia lub reakcji histerycznej.

agnozja (gr. agnósia — nieświadomość, nieznajomość], zaburzenie czynności rozpoznawania przedmiotów mimo prawidłowego odbioru bodźców zewnętrznych. W zależności od zmysłu dotkniętego a. rozróżnia się a. wzrokową (np. osobnik widzi przedmiot i może go opisać, lecz nie wie, co to jest), a. słuchową (osobnik nie rozpoznaje dźwięków przy zachowanym słuchu), a. dotykową, a. węchową i a. smakową.

Afotton (agoszton] Gyórgy (ur. 1920), pedagog węgierski; początkowo nauczyciel języków: niemieckiego i francuskiego w szkołach średnich, następnie pracownik naukowy, profesor i kierownik katedry' pedagogiki w Uniw. Budapeszteńskim, od 1959 profesor uniw. w Szegedzie; członek kolegium redakcyjnego „International Rcvicw of Education”. Zainteresowania naukowe A. obejmują m. in. problemy metodologiczne badań pedagogicznych, teorii wychowania i funkcjonowania szkoły w społeczeństwie socjalistycznym. Główne prace: A komunista erkóles tartalma is oz ekólcsi nctćlts feladatai (Treść moralności komunistycznej i zadania wychowania moralnego, 1961), Ncv* leselmelet (Teoria wychowania, 1970).

agrafia (gr. a — nic, graphó — piszę], zaburzenie zdolności pisania lub układania słów z liter, wywołane przez organiczne uszkodzenie kory mózgowej lub ośrodków podkorowych; a. często towarzyszy -* afazji.

agresja (łac. aggressio — napad], w psychologii działanie skierowane przeciwko ludziom lub przedmiotom wywołującym u osobnika niezadowolenie lub gniew; celem a. jest wyrządzenie szkody przedmiotowi a. Często a. jest odpowiedzią na -* frustrację. A. fizyczna w stosunku do osób wyraża się w biciu lub znęcaniu; a. słowna — w wymyślaniu lub wyśmiewaniu się; a. przeniesiona jest a. skierowaną na osoby lub przedmioty nie będące przyczyną a. Zachowanie agresywne dzieci bywa niekiedy wywołane przez nieodpowiedni stosunek wychowawcy do nich, polegający na braku życzliwości i szacunku, zbytniej surowości i nadużywaniu kar.

akademia (gr. akadcmcia): 1) towarzystwo uczonych lub artystów powołane w celu popierania rozwoju nauki, sztuki i techniki, jak również w celu prowadzenia badań naukowych i kierowania pracami w dziedzinie nauki,