009(5)

9

3. O miernej lub śladowej efektywności

a) Leki moczopędne oszczędzające potas

. psów);

antagoniści

aldosteronu

•    spironolakton (prep. wet.: Prilactone [tabl.;. zarejestrowany prep. dla człowieka: Spiridon, Spirinol, Yerospiron)

•    eplerenon (Eridanus)

pseudoantagoniści

aldosteronu

•    triamteren (Tiamterene)

•    amilorid (Midamor; amilorid + hydro eh lorotiazyd — Tialorid)

Mechanizm działania:

•    Spironolakton, tzw. antagonista aldosteronu - Budowa spironolaktonu jest bardzo zbliżona do budowy aldosteronu, co dobrze tłumaczy mechanizm działania tego leku, polegający na antagonizmie konkurencyjnym z aldosteronem o jego miejsce receptorowe; spironolakton blokując komórkowe receptory dla aldosteronu, zmniejsza aktywność biologiczną tego hormonu —» dochodzi do znacznego zmniejszenia wymiany sód-potas, przez co zwiększone jest wydalanie sodu i wody, prowadząc do umiarkowanego zwiększenia ilości wydalanego moczu; wyraźnie zmniejsza wydalanie K^_.

•    Triamteren i amilorid, tzw. pseudoantagoniści aldosteronu: działają w tym samym odcinku nefronu co spironolakton, ale ich mechanizm działania jest odmienny. Leki te zmniejszają przepuszczalność końcowego odcinka kanalika dalszego oraz kanalika końcowego dla sodu, a więc zmniejszają jego wymianę na potas; dochodzi więc do zwiększonego wydalania sodu i wtórnie za tym, wody oraz do zatrzymywania potasu w organizmie. Leki te działają bardzo słabo moczopędnie.

Efekt moczopędny powyższych leków jest mierny, gdyż blokują one wchłanianie zwrotne Na⁺ w segmencie nefronu (końcowy odcinek kanalika dalszego oraz kanalik końcowy), który odpowiada za jedynie 1-2% wchłaniania zwrotnego tego pierwiastka, a jak wiadomo stopień hamowania wchłania zwrotnego Na" jest skorelowany dodatnio z siłą działania moczopędnego.

Zastosowanie kliniczne

1.    Hiperaldosteronizm pierwotny i wtórny; to wskazanie dotyczy tylko antagonistów receptorów aldosteronowych, czyli spironolaktonu i eplerenonu. Jest to podstawowe wskazanie do stosowania spironolaktonu; obecnie zaczyna się również stosować w farmakoterapii tej choroby eplerenon (chorobie tej towarzyszy nadciśnienie i znaczne obrzęki, a czasem marskość wątroby z towarzyszącym wodobrzuszem). Spironolakton i eplerenon blokując receptory aldosteronowe zmniejszają oddziaływanie aldosteronu na organizm —► zmniejszenie negatywnych skutków wynikających z nadprodukcji aldosterenu.

2.    Leki oszczędzające potas służą do zapobiegania niedoborom tego pierwiastka (jest to główne zastosowanie kliniczne triamterenu i amiloridu) związanych ze stosowaniem diuretyków pędowych albo tiazydowych; tak więc leki te są kojarzone z innymi lekami moczopędnymi, w celu zapobiegania niedoborom potasu. Należy unikać ich stosowania w sytuacjach, kiedy można spodziewać się zwiększonego stężenia potasu w organizmie, zwłaszcza w przypadkach niewydolności nerek, u chorych otrzymujących leki zawierające dużo potasu lub go zatrzymujące (np. inhibitory konwertazy angiotensyny). W weterynarii rolę leku oszczędzającego potas pełni spironolakton.

3.    Wzmacnianie (potencjalizaeja) moczopędnego działania diuretyków pętlowych i tiazydowych. W schematach stosowania leków moczopędnych jest mowa o tym, że w przypadku niewystarczającego efektu moczopędnego po łącznym zastosowaniu diuretyka pędowego i tiazydowego, należy do tej kombinacji dodać lek oszczędzający potas, aby wzmóc działanie diuretyczne. Choć sam lek oszczędzający potas ma mierne działanie moczopędne, to istotnie wzmacnia (potencjalizaeja) działanie diuretyków pętlowych i tiazydowych w wyniku synergizmu hiperaddycyjnego (efekt blokady różnych punktów reabsorpcji Na", tzw. koncepcja „Blokady poszczególnych odcinków nefronu”/„Seąuential nephron blockade”; patrz dalej).

T. M.