0225

Kolejno czynnikiem ograniczającym ilość światła dochodzącego do siatkówki, są ośrodki przezieme oka. Zaliczamy do nich rogówkę, ciecz wodnistą, soczewkę oczną, ciałko szkliste i siatkówkę (patrz ryc. 12.16). W ośrodkach tych następuje absorpcja promieniowania i to w około 50% w zakresie widzialnym. Natomiast całkowicie absorbują one (szczególnie soczewka) promieniowanie nadfioletowe, ustalając przez to krótkofalowy zakres promieniowania widzialnego około 400 nm. Dla potwierdzenia powyższego odnotujemy, że po usunięciu soczewki ocznej oko poszerza obszar promieniowania widzialnego do około 290 nm, a więc siatkówka jest czuła w tym obszarze i nie ona z tej strony ogranicza zakres obszani widzialnego widma.

Siatkówka ma wielowarstwową strukturę komórkową (ryc. 12.16). Budowa siatkówki nie jest jednakowa w całym obszarze, co ma swoje odbicie w widzeniu. W tym też aspekcie omówimy budowę siatkówki, zajmując się szczególnie warstwą receptorów. Stanowią ją dwa rodzaje komórek światłoczułych — pręciki i czopki. Rozmieszczenie ich w siatkówce jest nierównomierne (ryc. 12.16).

W centralnej części siatkówki znajduje się dołek środkowy, w którym siatkówka jest najcieńsza. W jego środku jest tzw. plamka żółta — obszar zbudowany z samych czopków, które tu mają minimalny przekrój. Nadto każdy czopek plamki żółtej ma „własne przedstawicielstwo” w korze mózgowej. Dla tych przyczyn w plamce żółtej zdolność rozdzielcza siatkówki jest największa. Patrząc, zawsze tak ustawiamy oko, aby obniż przedmiotu oglądanego był utworzony na plamce żółtej. Jaka jest maksymalna zdolność rozdzielcza siatkówki? Czopki plamkowe mają średnicę około 2am, odległość zredukowana punktu głównego obrazowego od siatkówki dla przeciętnego oka wynosi 16 mm. Jeśli przypomnimy sobie rozważania o ziarnistej powierzchni receptorowej, to ustalimy, że osie obrazów dwóch punktów widzialnych jako oddzielne muszą przenikać siatkówkę w odległości około 4 pin od siebie. Kąt a zawarty między tymi osiami jest równy

4 • 10 ³

a =-S 0,25 • Kk³ rad S 1'

16

Może to zaskakujące, jednak to fakt, oko ma „dobrane”: zdolność rozdzielczą układu optycznego i zdolność rozdzielczą siatkówki. Nic ma niepotrzebnych nadwyżek. Dotyczy to tylko obszaru przyosiowego. Poza nim zdolność rozdzielcza siatkówki gwałtownie maleje (ryc. 12.16). Spowodowane to jest różnicą między liczbą komórek fotoczułych (czopków 7 • 10® i pręcików 140 • 10°) a liczbą włókien nerwu wzrokowego (1 • 10⁶). Dlatego w obszarach peryferyjnych siatkówki elementarny receptor stanowi zespół nawet paruset komórek fotoczułych, których zsumowane pobudzenie przekazywane jest jednym włóknem. Względnie duże wymiary takiego receptora powodują odpowiednio mniejszą zdolność rozdzielczą w stosunku do obszaru osiowego. Praktycznie przy dużych kątach widzenia tylko stwierdzamy fakt obecności jakiegoś przedmiotu w polu widzenia nie rozpoznając jego szczegółów. Ciekawe, że szczególnie wrażliwi jesteśmy na ruch przedmiotów w peryferyjnej części pola widzenia. Prawdopodobnie taki sposób analizowania obrazu siatkówkowego wywodzi się 7 rozwoju ewolucyjnego.