0248

wzrosłem oporu przepływu. Opór ten może wzrosnąć tak znacznie, że ciśnienie napędowe krwi i związane z nim ciśnienie na ściany może nie wystarczyć do przeciwstawienia się czynnemu ciśnieniu naczynia. Przy pewnym ciśnieniu, zwanym krytycznym ciśnieniem zamknięcia, naczynie się zamyka. W ten sposób napięcie czynne, przy braku sprężystego, wprowadza pewną labilność w zachowaniu się naczynia. Przy ciśnieniach bliskich wartości krytycznej naczynie jest albo zamknięte przy istnieniu napięcia czynnego, albo jest otwarte przy jego braku. Tego rodzaju „gra naczyniowa”, szczególnie małych naczyń, kontrolowana przez układ nerwowy, wpływa wybitnie na wartość oporu obwodowego, ma ogromne znaczenie dla regulacji ciśnienia tętniczego i termo regulacji.

Czynnik geometryczny naczyń ma duże znaczenie w przypadkach patologicznych zwężeń naczyń, np. przy miażdżycowych zwężeniach tętnic wieńcowych. Jak już było powiedziane, składnik dynamiczny ciśnienia w prawie Bernoullicgo nic odgrywa roli w stanach fizjologicznych krążenia, jednak w przypadku zwężenia naczynia prędkość przepływu może zwiększyć się do tego stopnia, że ciśnienie statyczne stanie się mniejsze od otaczającego i naczynie ulegnie zamknięciu. Wzrost ciśnienia może je ponownie otworzyć, po czym gra się powtórzy, ale krążenie zostaje poważnie zakłócone.

Ruch burzliwy. Nadmierny wzrost prędkości krwi może spowodować przejście ruchu lami-narnego w ruch burzliwy z dodatkowymi stratami energii na ruch wirowy. Ma to miejsce, kiedy prędkość cieczy przekroczy wartość krytyczną

stała zwana liczbą Reynoldsa, dla większości cieczy, a także dla krwi jest w przybliżeniu równa 1000. W układzie krążenia tylko w chwili otwarcia zastawek, tj. w pierwszej fazie wyrzutu krwi z serca, prędkość przekracza wartość krytyczną, doprowadzając do ruchu burzliwego. Burzliwe ruchy krwi dostarczają ważnych informacji diagnostycznych podczas osłuchi-wania serca, albo też tętna przy pomiarze ciśnienia. Ruchom laminamym cieczy nie towarzyszy wytwarzanie drgań dźwiękowych. Natomiast ruchy wirowe wywołują drgania dźwiękowe, które między innymi biorą udział w wytwarzaniu tzw. „tonów” serca (nazwa „tony” jest niewłaściwa, niemniej używana w praktyce). Przy pomiarze ciśnienia ruchy burzliwe pjwstają w chwili otwarcia naczyń, podczas zwalniania opaski pneumatycznej obejmującej ramię.

13.5. Tętno. Rola układów tętniczego i żylnego

Rytmiczne skurcze serca wprowadzają do układów tętniczych tak dużego, jak i płucnego, w odstępach czaili około 0,8 s, takie same objętości krwi, około 70 cm³ (pojemność wyrzutowa serca w spoczynku). Dzięki dużemu oporowi obwodowemu krew ta nie od razu zostaje włączona w obieg krążenia, lecz rozciąga podatne ściany aorty tak, że tuż za sercem tworzy się wybrzuszenie (ryc. 13.8).

255