078 3

• Ważna uwaga; Należy uważać, by podczas ogrzewania roztwór sody nie wyprysnął z probówki. Na wszelki wypadek probówkę trzymamy tak, by jej otwór nie był zwrócony w kierunku twarzy, ani ku obserwatorom doświadczenia (rozdz. 2).

Wy korzy stujemy:

probówki, palnik spirytusowy, jajko, fasolę, soczewicę, ser. pszenną mąkę. surowe mięso, spirytus do palnika, siarczan miedziowy , sodę.

130. Alkohol z cukru

Cukier, jak to przeczytaliśmy w rozdz. 45, jest związkiem chemicznym zbudowanym z trzech pierwiastków-węgla, tlenu i wodoru. Te same pierwiastki, ale w innych proporcjach ilościowych, wchodzą w skład cząsteczek alkoholu. Zupełnie łatwo można przetworzyć cukier na alkohol-taki proces nazywa się fermentacją.

Fermentacja była wykorzystywana przez wytwórców w ina już przed setkami lat, na długo przed wyjaśnieniem jej chemicznych podstaw. Zapoznamy się z nią w^r prostym doświadczeniu.

W około 0,25 dm³ letniej wody rozpuszczamy 25 g cukru i rozbełtu-jemy nieco pokruszonych drożdży. Już po 2 h na powierzchni cieczy

wapienna

Rys. 63. Podczas fermentacji alkoholowej' z użyciem drożdży wydziela się dwutlenek węgla, który powoduje mętnienie wody wapiennej można zobaczyć gąbczastą masę zawierającą pęcherzyki gazu. Alkohol znajduje się w cieczy pod warstwą piany. Pęcherzyki zawierają dwutlenek węgla, który wydziela się podczas przemiany cukru w alkohol. Na rys. 63 przedstawiono zestaw do oznaczania dwutlenku węgla (rozdz. 79). Ciecz po fermentacji destylujemy w urządzeniu naszkicowanym na rys. 24. W prawej probówce zbiera się ciecz o charakterystycznym zapachu-alkohol.

Wyjaśnienie: Zwykłe drożdże, podobnie jak futrzasta pleśń powstająca na starym chlcbie, składają się z dużej liczby bardzo prymitywnych żywych grzybów. Te małe grzybki wydzielają aktywną chemicznie substancję, która rozkłada cukier na alkohol i dwutlenek węgla. Drożdży używa się także do pieczenia, ponieważ - tak jak w naszym doświadczeniu-powodują wydzielanie się wielu pęcherzyków dwutlenku węgla, które spulchniają ciasto, nadając mu porowatą strukturę.

Równanie reakcji:

cukier ?-^ro-^ alkohol+dwutlenek węgla

Wykorzystujemy:

szklankę, proste urządzenie do destylacji (rys. 24). drożdże do pieczenia, wodę. 25 g cukru (trzcinowego).

131. Ocet i inne kwasy organiczne

Trochę świeżego piwa pozostawiamy na kilka dni w otwartej miseczce. Drugą miseczkę z piwem starannie zakrywamy. Sprawdzamy obie próbki niebieskim papierkiem lakmusowym. Stwierdzamy, że piwo. do którego powietrze miało nieograniczony dostęp, zmieniło się w ocet. Stało się to za przyczyną maleńkich żyjątek - bakterii octowych, które są zawieszone wszędzie w powietrzu.

Równanie reakcji:

alkohol+tlen-»kwas octowy+woda

Esencja octowa (60-80%) oraz czysty kwas octowy, nazywany lodowatym. są trujące i żrące. Rozcieńczone wodą w stosunku 1:10 stają się zupełnie bezpieczne. Ocet winny zawiera około 3-6% kwasu octowego.

155