08 Humanistyczne wzory osobowe w literaturze renesansowej

^ u    kLQ,

Wzorce osobowe w literaturze renesansu

ia duO^^¹^ | (p a£ ^ o

Literatura renesansowa nie różniła się od średniowiecznej w tym. że propagowała wzorce osobowe. Również w wiekach średnich chętnie pisano i czytano utwory parcnctyczne, czyli mające wyrobić w ludziach konkretne postawy życiowe. Niestety ich wachlarz nie był zbyt szeroki, kobieta miała być białogłową i co najwyżej czuć się uciśnioną. Również mężczyźni, jeśli nie mieli predyspozycji do rycerstwa, najlepiej by byli świętymi. Oczywiście wszelkie te zalecenia dotyczyły ludzi bogatych, szlachty i co jasne nie mogły być kierowane do szerokiego grona, bo nie każdy święty, czy z zbroję zakuć zdatny. W renesansie pojawiły się wzorce o wiele bardziej różnorodne, mogące być stosowanymi przez szerokie grono szlacht}-. Nie ograniczał}- tez w niczym człowieka w jego życiu, ale wskazywał)' rozwiązania pomocne w różnych sytuacjach. Jeżeli chodzi o życie dworskie nie można tutaj nie wspomnieć o Łukaszu Górnickim i jego polskim przekładzie dzieła Castiglione "Dworzanian". Zawarł on w tym pięknym traktacie wyznaczniki życia człowieka światowego, którego cechuje żywy i otwarty umysł. Jedna z jego największych zalet miał być "Wdzięk". Miał być on stosowany nie tylko we właściwej postawie, w wy kształceniu, ale również i w stroju, o którym możemy wiele się dowiedzieć z kari "Dworzanina".

Literatura okresu renesansu stworzyła kilka wzorców osobowych: wzorowego ziemianina, idealnego dworzanina i prawdziwego patrioty.

Postać wzorowego ziemianina zawarł w swym "Żywocie człowieka poczciwego" Mikołaj Rej. Utwór daje obraz idealnego szlachcica - ziemianina, mówi o tym. jakie powinno być jego życie, od urodzenia do późnej starości. Zawiera także wiele rad. pouczeń i wskazówek. Utwór dzieli się na trzy części, ukazujące okres} od narodzin do lal średnich, następnie wiek średni, a wreszcie wiek dojrzał}* i starość.

Wzorowy ziemianin żyje spokojnie, dopatrując dobytku, rozkoszując się darami natuiy, dba o harmonię, wy pełnianie obowiązków i rozrywki Nie jest zbyt uczony, lecz ma silnie wpojone zasady moralne. Jest spokojny i szczęśliwy, nie boi się śmierci. Cechują go gospodarność, zapobiegliwość, umiar, cnotliwe życie według rozumu i w zgodzie z naturą. Potrafi podporządkować się rytmowi natuiy, nie buntuje się przeciwko niej. Umie on znaleźć w życiu "złoty środek", umie zachować umiar. Rej wyraźnie zachęca do prowadzenia takiego właśnie życia: prawego, statecznego, w zgodzie z naturą, wierząc, że może ono dać człowiekowi wiele radości i zadowolenia, a także pozwoli zachować spokój wewnętrzny.

Wzór idealnego dworzanina odnaleźć można w dziele Łukasza Górnickiego pt.: "Dworzanin polski", stworzonym na wzór jednego z dzieł włoskich. Idealny dworzanin to człowiek rycerski, szanujący swoje szlachectw o, wy kształcony i dbał} o swoje maniery. Doskonale zna on sztukę i muzykę, a także znakomicie opanował umiejętność pięknej mowy.

/

Jdeal patrioty odnaleźć można w wielu dziełach epoki renesansu. Przewijać się on będzie w twórczości ks. ,/<\ Skargi Fiycza Modrzewskiego, a także w utworach Kochanowskiego. Wzorzec ten spełnia człowiek, który stawia dobro ojczyzny ponad swe sprawy osobiste, nie żałując} dla niej trudu, swych dóbr. a często także i życia. Jest oddany dla sprawy państwa, kieruje się jego dobrem. Zwłaszcza Antenor, jeden z bohaterów "Odprawy posłów greckich" stanowić może wzór prawdziwego patrioty. Jest szczery, nieprzekupny, odważny, poważny, rozsądny i nieustępliwy. Do końca pozostaje wierny własnemu krajowi, nie odłącza się od niego, nawet w trudnych okresach.

Istnieje jeszcze jeden wzór postawy w dobie renesansu, lecz próżno szukać go w^: literaturze. Wzorzec bowiem renesansowego humanisty realizują sami twórcy, tacy jak Kochanowski czy Klemens Janicki. Zwłaszcza należ} tu spojrzeć na biografię tego pierwszego. Jego życie stanowi bowiem wzór takiej postawy. Jest wszechstronnie wy kształcony, doskonale zna epokę antyku. Jest stoikiem, a także wy znawcą myśli epikurejskiej. Afirmuje świat i życie, zdaje sobie sprawę z w^rartości własnej twórczości. Czerpie z kultur} antycznej i chrześcijańskiej.

Stanowi też wzór patrioty, zaangażowanego w sprawy ojczyzny. Często podnosi głos w obronie jej interesów i spraw. Jest bardzo aktywny społecznie, zabiera głos. gdy tylko dostrzega niepokojące zjawiska społeczne. Jego biografia i postępowanie stanowi wiaśnie doskonały wzór renesansowego humanisty.

-0)><