096

niewielkie, wrzecionowate fragmenty, które są często ułożone równolegle względem siebie. Ziarna belitu nie tworzą w zasadzie form poligonalnych. Zrosty ziaren belitu są spotykane bardzo rzadko i obserwuje się je jedynie w klinkierach, w których występują lokalne koncentracje krzemionki i które zawierają niewielkie ilości substancji wypełniającej. W ziarnach belitu, podobnie jak i w ziarnach alitu, występują różnego typu inkluzje.

Glinian trójwapniowy C₃A krystalizuje w układzie regularnym. W klinkierach portlandzkich, zawierających mało alkaliów (Na₂0 + K₂0), C₃A występuje w postaci drobnych kryształów o wielkości około 1 pm, które, zrastając się ze sobą, tworzą nieforemne bryły. W świetle odbitym, w preparatach trawionych alkoholowym roztworem HN0₃, glinian trójwapniowy jest jasnoszary. Obecność jonów sodu w strukturze C₃A zmienia symetrię komórki elementarnej glinianu, powodując równocześnie powstawanie dużych pryzmatycznych kryształów, które w polu widzenia mikroskopu tworzą wydłużone ciemne formy.

Faza glinożelazianowa, nazywana często fazą ferrytową lub brownmillerytem, jest roztworem stałym, którego skład chemiczny można opisać wzorem Ca^A^Fe^^O..;, gdzie 0<x<0,7. Bardzo często fazie glinożelazianowej przypisuje się wzór C4AF, przyjmując, że wartość x = 0,5. W świetle odbitym, w preparatach trawionych alkoholowym roztworem kwasu azotowego, faza ta stanowi obok peryklazu najjaśniejsze fragmenty zgładów wykonanych z klinkieru portlandzkiego. Kryształy fazy glinożelazianowej są bardzo małe i podobnie jak kryształy glinianu trójwapniowego tworzą w substancji wypełniającej obszary o nieregularnych kształtach. Typowy obraz mikroskopowy klinkieru portlandzkiego przedstawiono na rysunku 3.1.

Rys. 3.1. Klinkier portlandzki. Szlif trawiony 1% HN0₃. Pow. 250x 1 - alit, 2 - belit, 3 - C₃A, 4 - C₄AF

Niezwiązany tlenek wapnia - wolne wapno (CaO_w) - jest w klinkierze składnikiem niepożądanym. Występuje zazwyczaj w formie owalnych ziaren o średnicy od kilku do kilkudziesięciu mikrometrów. Może tworzyć większe skupienia, które, traktowane jako pewna całość, zachowują niekiedy formę ziaren kalcytu, z których powstały. Niezwiązany „wtórny” tlenek wapnia, w formie bardzo drobnych kulistych ziarenek przemieszanych z ziarenkami belitu, otacza niekiedy ziarna alitu, które uległy dysocjacji w wyniku niewłaściwej obróbki termicznej klinkieru portlandzkiego.

Peryklaz (MgO) obecny jest w klinkierach portlandzkich, w których całkowita zawartość MgO przekracza 2%. Jego obecność w klinkierze jest niepożądana z podobnych

96