10016

Ranga kosztów jako elementu decyzyjnego wynika stąd, że przedsiębio nie może nie ponosić kosztów. Nie ma działań bez kosztów. Przedsiębiorstw° może koszty minimalizować, czyli osiągnąć cel najniższym nakładem. Relacja koszty i przychody charakteryzowana jest dynamiką przychodów, która winna być I wyższa od dynamiki kosztów. Cechą kosztów jest to, że mają one charakter pj_er. wotny w stosunku do przychodów.

Koszty w przedsiębiorstwie ewidencjonowane są w rachunkowości, która charakteryzuje się tym, że posiada typowe cechy systemu, tj.

wejście - przetwarzanie - wyjście.

W systemie rachunkowości następuje przetwarzanie danych księgowych dotyczą- | cych różnych zjawisk ekonomiczno-finansowych. Końcową fazą procesu genero- j wania informacji księgowych jest sporządzenie sprawozdań finansowych, do których zalicza się przede wszystkim: bilans księgowy, rachunek zysków i strat oraz I sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych. Przy tym niezmiernie ważna jest I obserwacja kosztów.

Aby osiągnąć właściwy efekt końcowy, należy obserwować koszty w wielu I płaszczyznach, stąd rozwinęły się kosztowe rachunki problemowe. Jednym z nich 1 jest rachunek kosztów logistyki służący do podejmowania decyzji w sferze działania związanego z przepływami materiałowymi. Rachunek ten jest jednoznacznie ukierunkowany rynkowo, gdyż obejmuje również ostatecznego klienta, uwzględniając poziom jego obsługi.

Z tego powodu w przedsiębiorstwie prowadzony jest rachunek kosztów o orientacji produkcyjnej i rynkowej. W przedsiębiorstwie o orientacji produkcyjnej wystarcza rachunek kosztów pełnych. Podstawową cechą tego rachunku jest ustalenie rzeczywistego kosztu jednostkowego wyrobu — usługi. Rachunek ten uwzględnia wszystkie koszty zarówno związane bezpośrednio z wyrobem — usługą, jak i nie mające ścisłego związku. Rachunkowość finansowa całkowicie spełniała te wymogi.

Natomiast orientacja rynkowa za najważniejszą uważa sprzedaż, a nie produkcję. W tych warunkach zmienia się istota i rola rachunku kosztów. Staje się on źródłem informacji dla celów sprawozdawczych (rachunkowość finansowa) i celów decyzyjnych (rachunkowość zarządcza). W rachunku kosztów dla celów decyzyjnych rośnie ranga rachunku kosztów zmiennych.

Istota i rola rachunkowości zarządczej w zarządzaniu przedsiębiorstwem spro wadza się po pierwsze do planowania i podejmowania decyzji na podstawie:

—    ustalania celów,

_ poszukiwania wariantów realizacji celów,

—    doboru kryteriów decyzyjnych,

Rachunek kosztów jako narzędzie zarządzania w przedsiębiorstwie

— porównywania wariantów i wyboru najkorzystniejszego.

Po drugie obejmuje proces kontroli, który odbywa się przez porównywanie faktycznych i planowanych wyników wdrożenia oraz działań korygujących w przypadku zaistnienia odchyleń. Różnicę między rachunkowością finansową i zarządczą można sprowadzić do następującej charakterystyki:

Tabela 2. Różnice między rachunkowością finansową i zarządczą

Wyróżnik	Rachunkowość finansowa	Rachunkowość zarządcza
Podstawa prawna	Ustawa o rachunkowości	Nie jest regulowana prawem
Odbiorca	Główni zewnętrzni odbiorcy, urzędy skarbowe i statystyczne, akcjonariat	Kierownictwo przedsiębiorstwa dla celów decyzyjnych i wewnętrznych rozliczeń
Czas	Dane o zaszłościach gospodarczych	Przed i po
Częstotliwość	Obowiązują okresy: miesiąc, kwartał, rok	Według potrzeb i przyjętych zasad
Wymogi formalne	Jednolity format sprawozdań finansowych, dane wyłącznie finansowe	Układ dowolny według potrzeb

Źródło: Opracowanie własne.

Innymi słowy, różnica w modelu zależności między rachunkowością finansową a rachunkowością zarządczą polega na tym, że informacje dla sprawozdawczości rachunkowości finansowej obejmują rachunek zasobów majątkowych (bilans) i wyników oraz kalkulację kosztu jednostkowego do bilansu; natomiast informacje dla celów rachunkowości zarządczej: planowanie i kontrolę. Ostatecznie w obu przypadkach informacje niezbędne dla celów zarządzania prowadzą do rachunku kosztów.

Nowym instrumentem zarządzania jest controlling. Pojęcie controllingu jest często utożsamiane ze słowem kontrola, ale rozumienie takie jest zbyt wąskie, ponieważ controlling oznacza w istocie system kierowania przedsiębiorstwem. Jest on ponadfunkcyjnym instrumentem zarządzania, który powinien wspierać dyrekcję przedsiębiorstwa i pracowników zarządu w podejmowaniu decyzji. Właściwe kierowanie przedsiębiorstwem zakłada jednak, że istnieje w nim planowanie, którego cele ustalane są wspólnie przez dyrekcję przedsiębiorstwa i pracowników zarządu.

Planując zamierzone cele ze stanem faktycznym, wykrywa się w sprawozdaniach poszczególnych działów odchylenia od planu. Dyrekcja zaś powinna na