100 41

i*.. ^,nwl,ł wki l NIZINY PODGÓRSKIE

koniec trzeciorzędu, w pliocenic, obszar Karpat ulerf jeszor    .

gnięciu w całości. Końcowej fazie ruchów tektonicznych towar j^0ln'^c ^^ŹW1-

_Iewy ^1 magmowych: andezytów w północnym obrzeżeniu Pie^nfw

z CrzulSr ' ^{m _ 678 m w okoli}“^d’ ^s—

Postępujące równolegle ż wypiętrzaniem modelowanie rzciby Karpat przez denudację l erozję objęło przede wszystk.m ich części brzeżne, a więc strefy dzktó szego pogórza któremu towarzysz, od południa pasma Beskidów, mające charakter ostańców. Siadem dwukrotnego wydźwignięcia Karpat u schyłku trzeciorzędu s, powierzchnie zrównań zaznaczające się wyraźnie w profilach zboczy. Wyższa z nich, powierzchnia zrównania śródgórskiego, świadcząca o działaniu denu-dacji górnomioceńskiej została wydźwignięta na przełomie miocenu i pliocenu i obecnie można ją prześledzić na wysokości około 250 m ponad dnem dolin karpackich. Niższa powierzchnia zrównania pogórskiego ciągnąca się na wysokości około 150 m ponad dna dolin wyznacza okres denudacji dolnoplioccńskiej, po którym, w górnym pliocenic nastąpiło ponowne wydźwignięcie Karpat, co wywołało nową fazę wcinania się dolin i rozwój sieci dolinnej, która przetrwała do chwili obecnej.

Lądolód skandynawski dotarł do Karpat tylko podczas zlodowacenia krakowskiego; wkroczył on jedynie na obszar Pogórza Karpackiego, gdzie do wysokości 450 m można spotkać głazy narzutowe pochodzenia skandynawskiego i wsunął się w doliny nic docierając jednak do Beskidów. Nie pokryte lodowcami pasma Karpat, wystawione na działanie wietrzenia mrozowego, powlekały się grubym płaszczem zwietrzeliny; intensywne wietrzenie skał i ogólna denudacja tego obszaru doprowadziły do obniżenia i zaokrąglenia wierzchołków i rozwoju krajobrazu przypominającego krajobraz średniogórzy.

Jedną z najbardziej uderzających cech rzeźby Karpat jest powszechnie występująca zgodność z głównymi liniami tektonicznymi, zarówno przebiegu pasm górskich, jak i podłużnych, leżących pomiędzy nimi obniżeń.

Klimat. W Beskidach obserwujemy również, przedstawioną już w rozdziale dotyczącym Tatr, zmienność klimatu postępującą w miarę wzrostu wysokości nad poziom morza. Piętra klimatyczne Beskidów przedstawiono na załączonym przekroju schematycznym. Za podstawę podziału na poszczególne piętra przyjęto średnie temperatury roczne. Przekrój stanowi ilustrację ogólnej prawidłowości zależnych od wysokości zmian klimatu; przedstawia on jednak również interesujące zjawisko stopniowego obniżania się pięter klimatycznych ku północy: w Beskidach wszystkie piętra zaczynają się niżej niż w Tatrach. Ponadto zaznacza się wyraźna powszechnie występująca różnica pomiędzy stokami południowymi i północnymi. Z sześciu wyróżnionych pięter, a mianowicie: zimnego ( — 4³ do -2°), umiarkowanie zimnego (—2° do0°), bardzo chłodnego (0°do +2³). chłodnego( -2°do +4°), umiarkowanie chłodnego (+4° do 4-6°) i umiarkowanie ciepłego (1-6' do -ł-⁸°) ^w Iatrach nie występuje piętro najniższe, natomiast w Beskidach (z wyjątkiem wierzchołka Babiej Góry) brak dwóch pięter najwyższych. Pogórze Karpackie leży w piętrze kli-

- ho**,

Kai

Ryc. 12. Piętra klimatyczne i roilint* „ KłrpauckZad**

Granicę fOxidt*6łnych pięUt

t. Piętn k'.unatyax*: t - nmr.c. 2 -

** “MCB'n « łrtia, unuiiWnr* ara*. 3

6 - mutnv /

It. Piętra    ^ - turni. 8 - Kai. 9 -    ^

terrny raiu. 14 - obraty »-a-Jeucń o priewdu »pły»u'TOjy

(PNU» rbwcTiiać. tr.rŁ^t

matu umiarkowanie ciepłego. Klimat kotlin -z wysokością; kotliny są jednak z reguły oh cych im pasm. a więc piętra klimatyczne Z piętrowością klimatyczną wiążą się fc również na przekroju klimatycznym. Niek przekraczające 1000 m, są zajęte pod uprą* dolnego, poza który na ogół nie wykraczaj?

Sł«ie	Wywkott - ra r .p tn.	ttycan
Beskid Śliski: Wisła Istebna Klimczok	433 596 1010	-32 -42 -5.6
Beskid Średni: Maków	357	-2.6
Beskid Żywiecki: Zawoja Maikowc Szczawiny (Babia Góra)	538 1180	-3< -5.
Beskid Sądecki: Sowy Sącz Krynica Turbacz	i 292 589 [ 1310	-5 -5