105 5

Unaukowlonie polityki i problrm społecznej kontroli administracji

Webei uchodzi za teoretyka XX w., który sformułował jasną tle lin ic' jy* sio .miku między wiedzą fachowi) a praktyki) polityczni). W jego definicji matm do czynienia z. kontynuacji) tradycji zapoczątkowanej przez Hobbcsa, kloty odrzucił klasyczni) naukę o polityce i uznał, że nowi) filozofię społeczni) nale/\ oprzeć na przyrodoznawstwie zapoczątkowanym przez Galileusza. Zaznaczmy, że ten właśnie stosunek określa pole, na którym jawi się problem reku |i zachodzących między jednostką i obywatelem a administracją publiczną. Wchr rowskie odróżnienie administracji publicznej i przywództwa politycznego siu. \ do ścisłego odgraniczenia funkcji polityka i funkcji eksperta. Możliwość una ukowienia polityki zależy od względnej autonomii w ramach podziału pim \ biurokracji składającej się ze znających się na rzeczy i wyszkolonych teclurn / nie kadr urzędniczych. Dziś ten decyzjonistyczny model jest kwestionowało ponieważ występuje sprzeczność między obiektywnymi wymogami a decyzjami politycznego przywództwa. W latach sześćdziesiątych model ten zaczęto za .ii pować modelem technokratycznym, który poprzez Saint-Simona sięga aż do Bacona. W ramach tego modelu stosunek między specjalistą a politykiem ulepi odwróceniu. W tym ujęciu polityk staje się organem wykonawczym naukowego intelektu. Prymat przysługuje naukowej analizie i technicznemu panowaniu Zgodnie z tym modelem państwo przestaje być aparatem służącym do oparte | na przemocy realizacji interesów, które z zasady nie dają się uzasadnić i \.| wybierane w drodze decyzji politycznych, uwarunkowanych systemami wartosi i i celów, ale staje się organem całkowicie racjonalnego zarządzania. Słabym punktem tego modelu jest to, że abstrahuje się w nim od istnienia człowiek.i jako istoty społecznej, od takiej historycznej kategorii, jakim stało się pojęi n osoby, a więc jednostki ludzkiej wyposażonej w świadomość. Krytykuje się ku model za to, że przyjmuje się w nim za logikę rzeczy to, co w rzeczywistosi i jest polityką, przy czym w krytyce tej powraca się do odpowiednio zmodyfi kowanego modelu decyzjonistycznego. Pozostaje nadal problem wartości i pro bierny życiowe. W związku z tym pojawił się model pragmatyczny, w którym rygorystyczne oddzielenie funkcji polityka od funkcji eksperta jest zastąpiom stosunkiem polegającym na wzajemnej krytyce. Oparte na ideologii panowanii zostaje w ten sposób pozbawione niepewnej podstawy uprawomocniającej i |a ko całość staje się dostępne dyskusji naukowej.

W praktyce dopiero w drugiej połowie XX w. administracja przestała hyc wyłącznie kunsztem, ale stała się sferą stosowania nauki. W coraz większym zakresie stosuje zalecenia naukowe. W ten sposób ustanowiony został nowy sin pień racjonalizacji, której początki znajdujemy w filozofii politycznej llobbesa i w praktykach monarchii absolutnej XVII w. Według Webera lego rodzaju ta cjonalizacja znalazła swój wyraz w powstaniu biurokratycznej formy panowania właściwe| iiowtH o .nemu państwu. Ukształtowanie się bloku władzy i wieil/y nic o/nac/a. ze naukowcy zdobyli władzę w państwie, chociaż ski|diui)d walu z. nich jest zaangażowanych bezpośrednio w proces podejmowania decy/p i wchodzi) w elitę władzy jako polityczni outsiderzy. Jak podkreśla Mabermas, sprawowanie panowania jest racjonalizowane nie tylko przez działalność adnii nistracji zorganizowanej według podziału pracy, ugruntowanej według kom petencji i kierowanej przez utrwalone w piśmie normy. Jej struktura ulega dal szyrn przemianom pod wpływem nowych technologii i strategii.

Problem stosunku wiedzy fachowej i polityki nabiera innego wymiaru, gdy uwzględnia się ustroje współczesnych państw demokracji masowej. W modelu decyzjonistycznym pełniąca polityczne funkcje opinia publiczna obywateli może służyć uprawomocnieniu grupy przywódczej. Wyłaniana jest ona w drodze wyborów, w których chodzi o obsadzenie stanowisk, na których podejmowa ne są decyzje. W wyborach tych nie chodzi o wytyczne do podejmowania przyszłych decyzji. Demokratyczne wybory są dokonywane przez aklanuuąę. a nie w formie publicznych dyskusji. Polityczna opinia publiczna dokonuje uprawomocnienia osób, a nie decyzji. W ten sposób unaukowienie poliiyki dag się pogodzić z teorią, która ostatecznie sprowadza proces demokra, ęzm go tworzenia woli społecznej do uregulowanych procedur wyrażania zgony pi/» t aklamację na powoływanie elit do władzy. Technokratyczny model imani .. wionej polityki za cenę rezygnacji z demokracji redukuje wszelkie parne- aim polityczne do racjonalnego zarządzania. W modelu pragmatycznym g-.i p" trzebna polityczna funkcja opinii publicznej do zapewnienia komunii .u p me dzy wiedzą i władzą w procesie podejmowania decyzji. ()znacza to koun t . m ■ -nawiązywania do społecznych interesów i systemów wartości danego .p. U. , • nego świata życia codziennego. Komunikacja unaukowioue) poluj, i <1... I,.. dzi do skutku pod warunkiem nawiązania do komunikacji, kima <»<11.. •• a i. przed wszelką nauką. To zaś można zinstytucjonalizować w demoki.uw u. | formie jako publiczne dyskusje prowadzone przez szerokie kręgi ohyw ai* li W związku z tym można powiedzieć za Habermasem, że dla unaukow u ma polityki podstawowe znaczenie ma stosunek wiedzy naukowej do opinii publicznej.

Problematyka unaukowienia polityki we współczesnych państwui li d< mo kracji masowej prowadzi do zagadnienia stosunku między opinią publit /ną i administracją publiczną. W krytyce współczesnej biurokracji wskazuje się na to, że pozbawienie przeważającej części ludności świadomości politycznej rozpad politycznej opinii publicznej są elementami takiego systemu rządzenia, w którym dąży się do wyłączenia problemów praktycznych z. publicznej dyskus ji Zdaniem Habermasa, „odpowiednikiem zbiurokratyzowanego sprawowania wla dzy jest opinia publiczna służąca wyłącznie celom pokazowym i wyrażającym aprobatę ubezwłasnowolnionej ludności”. Z lego względu ważnym problemem są istniejące bariery przepływu wiedzy naukowej do opinii publiczne)