100220111101

10 PISMA FILOM A CK I ll

2. Członkowie, ucząc się, powinni uczynić postępy, oświe-ca ich Towarzystwo; ono więc jest uważane za uczące, a każdy członek za uczącego się. Ażeby się utrzymał byt Towarzy. stwa, podpisaliśmy prawa. Dotąd działał każdy z ochoty, ³⁰ teraz wszyscy działają z obowiązku. Prawa powinny być zachowane; jakie do tego środki? Wpojenie uszanowania ku prawom i kara za przestępstwa. Co do pierwszego: wpaja się uszanowanie, ukazując cel dobry i zbawienny prawa; ale ten środek nie zawsze jest dostateczny; nikt więc za złe nie poczyta, kiedy przytoczę tu zdanie p. K. Filangieri. «Prze-glądając dzieje każdego narodu — mówi ten pr[awnik] wioski] — spostrzeżemy, że zawsze usiłowano wpoić uszanowanie prawom, ćwicząc ich przestąpienia dzielniejszymi środki; stąd Minos co dziewięć lat rozmawiał z Jowiszem, stąd ⁴⁰ Zeleukus i Charondas od bogów prawa wzięli, stąd religijne obrządki w Rzymie ich stanowieniu towarzyszyły». To było — dodaje Grawina — przyczyną, dlaczego lud rzymski tak święcie prawa zachowywał. Jeśli w towarzystwach, gdzie siła zbrojna gwarantuje i zapewnia praw przestrzeganie, religijne środki są potrzebne, w stowarzyszeniu na woli zasadzonym jakże są potrzebne! Obraliśmy honor, którego moc od opinii zależy, kiedy religia działa przeciwnie.

Co do drugiego punktu, kara u nas może być jedna tylko, to jest: nie przyjąć więc[ęj] na członków.

⁵⁰    3. Ażeby prawa przestrzegać, muszą być urzędnicy, któ

rzy są władzą wykonawczą, gdyż prawodawcza jest przy Towarzystwie. Urzędnicy mają mieć powagę swoję.

4. Towarzystwo na potrzeby ciągłe i nieprzewidziane] musi mieć kasę pewną.

Urządzenie republikańskie, wszyscy muszą mieć władzę, ale tą władzę ma Rząd ograniczać, co większe: nią kierować. Członkowie nie powinni o wszystkim wiedzieć; nie powinni razem działać. Jak tego dokazać? jeden jest środek: rozwiązanie Towarzystwa na wydziały.

s zi w i

Wc

dr

gq

nu so ¹⁰ za: sti

Stc

m< U si, zw łat lai dc ²⁰ na uc up

so^!

są<