134 135 2

nych przedmiotów. Występuje m.in. u północnych wybrzeży Morza Śródziemnego, wybrzeży Adriatyku i Wysp Kanaryjskich.

Koralowiec czarny — Euplexaura antipathes ma czarny rogowy szkielet osiowy, impregnowany solami wapnia. Morze Czerwone, Ocean Indyjski.

Wachlarz Wenery — Rhipidogorgia flabellum tworzy płaskie drzewkowate kolonie (ryc. SI A), rosnące ku górze, usztywnione prętami osiowymi wapiennymi. Wybrzeża Florydy i Antyli.

Rząd: plórówki — Pennatulacea

Kolonie tkwią luźno w mule lub piasku, mogą się przemieszczać pełzając. Głębinowe, osiągające do I m wysokości. Mają najbardziej złożoną budowę w całej podgromadzie. Podstawę kolonii tworzy polip założyciel (fot. 3A, ryc. 5IB), z którego regularnie na boki, na kształt liści, wyrastają grupami polipy potomne z silnie pierzastymi ramionami. Całość wygląda jak pióro. Szkielet rogowy, u niektórych gatunków wysycony solami wapnia, złożony z luźnych sklerytów i sklerytów zagęszczonych w mało zwarte pręty osiowe. Dymorfizm polipów.

Piórówka świecąca — Pennatula phosphorea (fot. 3A), szeroko rozprzestrzeniona, występuje w strefach płytkich. Często wyrzucana jest przez fale na brzegi mórz. Świeci. Świecenie jest związane z symbiotycznymi bakteriami bioluminescencyjnymi. Polipy boczne zróżnicowane są na autozoidy i syfono-zoidy. Te ostatnie napompowują kolonie wodą, przez co całość pęcznieje i sztywnieje.

Podgromada: koralowce sześciopromienne — HexacoralUa

Diagnoza: koralowce mające w jamie chłonno-lrawiącej 6 przegród lub wielokrotność 6.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Koralowce sześciopromienne obejmują gatunki mające polipy samotne i kolonijne, często osiągające duże rozmiary, szczególnie duże rozmiary osiągają kolonie madreporowców tworzących rafy. Gatunki z samotnymi polipami są szeroko rozprzestrzenione, natomiast kolonijne są głównie ograniczone do mórz tropikalnych. Żyją przyczepione do dna lub przedmiotów podwodnych. Niektóre polipy samotne, zwłaszcza ukwiały, mogą się odrywać od dna i pływać wyginając ciało, albo posługując się ramionami. U jednego z gatunków ukwiałów polip może się kurczyć, przyjmować postać kulistą i wtedy może się toczyć po dnie. U kilkunastu gatunków ukwiałów polipy mogą produkować bańki gazu pod stopą i za ich pomocą mogą unosić się pionowo. Kilka gatunków jest planktonowych. Podgromada obejmuje bardziej różnorodnie zbudowane koralowce, niż poprzednia.

*

A

Ryc. 52. Koralowiec szcściopromicnny Sagan la sp. A — wygląd ogólny. B — przekrój na wysokości przełyku; d — endocel, c — cktoderma. g — egzoccl. i — przegroda niezupełna, m — mczoglea, n — endoderma, p — przełyk, s — syfonoglyf brzuszny, z — przegroda zupełna

o

p

B

MORFOLOGIA FUNKCJONALNA

Polip

U polipów żyjących samotnie można wyróżnić tarczę gębową, pień i stopę. Tarcza gębowa jest płaska albo wklęsła. Pień może być od zewnątrz gładki, guzkowaty, albo może być pokryty drobnymi wyrostkami. Niektóre polipy samotne produkują oskórek. U wielu ukwiałów pień na szczycie, pod tarczą gębową, tworzy fałd, zwany kołnierzem (ryc. 53), nakrywający tarczę gębową przy podrażnieniu polipa. Ściany boczne polipa poprzebijane są otworami, zwanymi cynklidami (ostiami), służącymi do wyrzucania wody z jamy chłon-no-trawiącej przy gwałtownym skurczu ciała. Stopa jest bogato wyposażona w gruczoły, ułatwiające przyczepianie ciała do podłoża. Stopa może mieć wyrostki, nie tylko ułatwiające przyczepianie ciała do podłoża, ale i umożliwiające wwiercanie się stopy w muł.

Ramiona rozmieszczone są na brzegu tarczy gębowej promieniście, w jednym lub w wielu okółkach. Liczba ramion odpowiada liczbie przegród i u nielicznych gatunków wynosi 6, najczęstsza jest wielokrotność sześciu. U niektórych gatunków liczba ramion i przegród dochodzi do kilku tysięcy. Spotyka się w tej podgromadzie odstępstwa od symetrii zewnętrznej sześcio-promienistej, ale tylko u niewielu gatunków. Może to być symetria pięcio-, dziesięciopromienista czy nieregularna, ale nigdy nie jest ośmiopromienista. Ramiona u gatunków zaliczanych do tej podgromady, w przeciwieństwie do koralowców ośmiopromiennych, nie są porozgałęziane i nie są pokryte pinula-mi, ale mogą być dwudzielne.

135