136 137 3

Ryc. 53. Koralowiec sześciopromienny, schcniut budowy wewnętrznej; a — akoncjum, c — cynklid, g — gonu* da. j —jama cblonno-trawiąca, k — kołnierz. ł — przełyk, p — przegroda, r — włókienka kurczliwe wciągające przegrody, s — syfonoglyf

Występują polipy bez szkieletu, ze szkieletem zewnętrznym wapiennym, rogowym osiowym szkieletem wewnętrznym, natomiast nie ma gatunków mających w mezoglei sklerytów, szkielet jest zawsze spoisty.

Gardziel jest spłaszczona, na przekroju owalna, bez syfonoglyfów, albo z syfonoglyfami, których może być jeden, dwa, albo więcej (do 10). Jeżeli występuje jeden, to wyznacza stronę brzuszną. Jeżeli występują dwa syfonogly-fy jeden wyznacza stronę brzuszną, drugi grzbietową (ryc. 52A), zależnie od rozmieszczenia przegród (p. niżej).

W rozwoju osobniczym przegrody powstają parami. U wszystkich gatunków tej podgromady, najpierw rozwijają się trzy pary i powstaje 6 przegród zupełnych. Dalsze powstające przegrody mogą być także zupełne (zob. systematyka: kolczniki, szorstniki), albo zupełne i niezupełne.

Chorągiewki mięśniowe septów są podobnie wykształcone jak u koralowców ośmiopromiennych, ale u postaci dojrzałych nigdy nie są wszystkie zwrócone w tym samym kierunku, część jest zwrócona w kierunku grzbietowym, część w kierunku brzusznym (ryc. 52B, 54, 56). Septy są rozmieszczone parami. Większość par ma chorągiewki mięśniowe zwrócone do siebie. Przestrzeń ograniczona taką parą przegród nazywa się endocelem (ryc. 52B). Jest ona zawsze jałowa, co znaczy, że nigdy nie powstają w niej dalsze przegrody. Przestrzeń pomiędzy dwoma parami przegród nazywa się egzocelem (ryc. 52A) i tylko w niej powstają nowe pokolenia przegród. Dwie pary przegród zupełnych wyłamują się z tych reguł. Mają chorągiewki mięśniowe zwrócone od siebie, na zewnątrz. Są to pary przegród przewodnich, które razem ze spłaszczeniem przełyku wyznaczają symetrię dwuboczną wewnętrzną (ryc. 52B).

U gatunków mających przegrody zupełne i niezupełne, powstawanie przegród podlega określonym regułom. Najlepiej można to wykazać na przykładzie polipów należących do rodzaju Edwardsia, wykazujących podobieństwa w budowie do polipów koralowców ośmiopromiennych. Polipy lego rodzaju mają dwa syfonoglyfy, 12 przegród, w tym 8 par przegród zupełnych i cztery przegrody niezupełne. W trakcie rozwoju osobniczego, jako pierwsze powstają dwie przegrody brzuszno-boczne (ryc. 55), potem dwie grzbietowo-boczne, mające chorągiewki mięśniowe zwrócone w stronę brzuszną, następnie rozwija się para brzusznych przegród przewodnich, a w końcu para grzbietowych przegród przewodnich. Wszystkie te przegrody przyrastają do przełyku. Następne cztery przegrody są niezupełne i powstają poniżej przegród zupełnych brzuszno-bocznych i grzbietowo-bocznych i razem z nimi ograniczają endocele. Na tym kończy się u polipa z rodzaju Edwardsia rozwój przegród. Inne koralowce sześciopromienne, mające przegrody zupełne i niezupełne o liczbie 6x, przechodzą w rozwoju osobniczym przez stadium Edwardsia. Trwa ono dłuższy czas, dalej następuje cykliczne narastanie dalszych przegród w cg-zocelach. Endocele pozostają jałowe, to samo dotyczy przestrzeni ograniczonych przez przegrody przewodnie. Im później powstają przegrody, tym mają mniejsze rozmiary.

U wielu gatunków ukwiałów, u podstawy przegród występują długie uwypuklenia (ryc. 53), w formie nici, z bateriami parzydełek i komórkami gruczołowymi produkującymi enzymy trawienne, zwane akoncjami. Mogą one być wysuwane na zewnątrz poprzez gardziel albo otwory boczne w pniu polipa i wtedy pełnią funkcje obronne. Przegrody, w górnych częściach, u niektórych ukwiałów mają otwory (ostia) ułatwiające cyrkulację wody w jamie chłon-no-trawiącej.

Naskórek jest typowo wykształcony, podobnie jak u innych parzydełkow-ców, przy czym często zamieniony jest w syncycjum. Występują w nim parzydełka, ale jak pamiętamy, pozbawione wyrostków czuciowych. Penetran-

Ryc. 54. Koralowiec sześciopromienny, schemat rozwoju szkieletu zewnętrznego; P ~ płytka podstawowa, s — rosnące skleroscpty

137