ScanImage045

94

lasów tajgowych (L.A. Gołubicva, 1973, s. 146, ryc. 53, 7, 18, 26). Finowi; osiedli nad Zatokami Ryską i Fińską wprowadzili do swej ceramiki pevn» wątki zdobnicze typowe dla Skandynawii w owym czasie (B. Nermar 1958, s. 180). Natomiast Finowie z dorzecza środkowej i górnej Dźwiu, zdobili swe naczynia, podobnie jak Bałtowie wschodni (Letgalowie różnokierunkowymi kreskowaniami, lub obrzucali powierzchnie zewnętrza* garnków rozrzedzoną gliną, uzyskując specyficzną jej fakturę (A. Stubavi, 1976, s. 78 n).

Mimo, iż w omawianych czasach żelazo było podstawowym surowcem do wyrobu narzędzi i broni, wiele przedmiotów użytku codziennego robiono również z kamienia, rogu, kości i drewna. Oprócz tradycyjnie kamiennych żaren, gładzików, osełek, z kamienia robiono formy odlewnicze ozdób, prześliki wrzecion, ciężarki do warsztatów tkackich i sieci rybackich (E. Snore, 1959, s. 166).

Surowcem, z którego Finowie robili bardzo dużo różnych przedmiotów była kość i róg. Do wyrobu narzędzi, zwłaszcza szydeł, najlepiej nadawał się róg łosia. Z rogu robiono oprawki do noży i szydeł żelaznych, grociki strzał do luku oraz typową tylko dla Finów zachodnich formę ozdoby - zawieszki grzebień i owate (ryc. 25, 4). Ornamentowane części zawieszek grzebieniowa-tych to stylizowane figurki zwierząt, najczęściej główki ptaków wodnycfc - łabędzi lub kaczek. Okazy zawieszek grzebieniowatych znajdowane w Finlandii datowane są na Vli-VlIIw. (E. Kivikoski, 1947, tabl.69, ryc. 576, s. 58), zanotowane w osiedlach dorzecza Dźwiny w Kamnie, Pskowie czy Ryuge mają metrykę sięgającą VI w. (M. Schmicdehelm, 1959. s. 167). Z kości wycinano figurki ptaków główmie kaczek, które noszono jako amulety (A.M. Tallgren, 1925, s. 83; S.A. Tarakanova, 1956, s. 38).

W warstwach kulturowych badanych osiedli zachodniofińskich i w wyposażeniach pochówków, zachowały się tylko nieliczne przykłady wyrobów z drewna czy kory (ryc. 38). Finowie byli mistrzami w obróbce drewna i robieniu z niego różnych, potrzebnych na codzień przedmiotów. Z drewna wycinano łyżki, miski i płaskie talerze. Z kory brzozowej robiono naczynia koszyki, pudełka, przykrywki (L.A. Gołubieva, 1973, s. 174), łącząc poszczę gólne części przy pomocy łyka. Spalone szczątki zmarłych owijano w^r kor? brzozową lub, jak to miało miejsce przy pochówku w jednym z kurhanó* w Romanowie, składano je w naczyniu z kory brzozow^fej (ryc. 38). Nawd części chomąta przy uprzęży końskiej były robione z drewma, nie mówiąc ju. o kołkach, hakach, nartach, saniach, łodziach czy warsztatach tkackich.

W domu sporządzano płótno oraz sukno i szyto z nich odzież. Od tworzenie ubiorów męskich, kobiecych i dziecięcych na podstawie źróde archeologicznych jest możliwe dopiero od czasu, gdy zarzucono zwy czaj palenia ciał zmarłych. Na poszczególnych terytoriach zachodnia fińskich miało to miejsce poczynając od VII w. na Półwyspie Fińskie (P-L. Lehtosalo-Hilandcr, 1979, s. 81) do XII w. w rejonie Biełozich (L.A. Gołubicva, 1973, s. 35). Z odkrywanych w grobach i osiedlach metale

<

Ryc. 38. Popielnica z kory brzozowej z kurhanu w Komanowie koło Pskowa (S.V. Bicleckij, 1986).

wych części ubioru można domyślać się, że zarówno mężczyźni jak i kobiety ubiory swe spinali na piersi lub na ramionach szpilami lub zapinkami. W VII-VIII w. najbardziej popularne były szpile brązowe z trójkątnymi główkami (ryc. 27) i żelazne z główkami zwiniętymi w kółko. Oba typy szpil są reprezentatywne dla całego terytorium osadniczego Finów Zachodnich (B.Ncrman, 1929, s. 30, ryc. 24; R. Snore, 1930, s. 69; A. Stubavs, 1959, *•214; J. Luoto, 1985, s. 103; U. Salo, 1987, s. 58). Finowie zamieszkali na Wyspach Bałtyckich i pobrzeżach Zatoki Ryskiej znali je już w' pierwszych bekach n.e. (M. Schmiedehclm, 1959, s. 56). Począwszy od VI w. szpile były Uczone parami łańcuszków z małych ogniwek.

Koszule, kaftany i zapewne zawoje na głowach, spinano także różnego typu zapinkami. Najbardziej popularne były dwa typy: zapinki kuszowate