slanowanie8

Ryc. 39. Rozwój przegród u koralowca . sześciopromiennego. Cyfry wskazują kolejność powstawania przegród

czas, dalej następuje cykliczne narastanie dalszych przegród w egzo-celach. Endocele pozostają zawsze jałowe, to samo dotyczy przestrzeni ograniczonych przez przegrody przewodnie. Im późniejsze są przegrody, tym mniejsze są ich rozmiary.

. U wielu gatunków, u podstawy przegród występują długie wypukli-ny, w formie nici, z bateriami parzawek i komórkami gruczołowymi produkującymi enzymy trawienne, zwane akoncjami (acontia). Mogą one być wysuwane na zewnątrz przez gardziel albo przez otwory boczne i wtedy pełnią funkcje obronne. Septy, w swych górnych częściach, mogą być przebite otworami (ostia) ułatwiającymi cyrkulację wody.

Większość gatunków jest mięsożerna, żywi się skorupiakami, mięczakami czy rybami. Część odżywia się planktonem i detrytusem.

Szkielet zewnętrzny występuje powszechnie u form kolonijnych. Jest produkowany przez komórki ektodermy. Może on wrastać w pewnych okolicach do wnętrza ciała i wtedy naśladuje szkielet wewnętrzny. Elementy szkieletu mogą być rogowe lub wapienne. Geneza szkieletu wapiennego jest następująca. U osobników młodych, na spodniej stronie stopy wydzielana jest płytka podstawowa, której brzegi rosną i zaginają się ku górze, na kształt spodka, tworząc tekę. Pod względem mikrostruktury szkielet budowany jest z drobnych beleczek, zwanych trąbę k u 1 a m i (trabeculae). Po pewnym czasie, na części boczno-dolnej płytki powstają tzw. sklerosepty, wpuldające się od dołu i z boku ciała do jego wnętrza, wpychając ze sobą ścianę ciała (ryc. 37), następnie rosną one do góry. Sklerosepty powstają zawsze pomiędzy dwoma przegrodami jamy chłonnotrawiącej, a więc interradialnie, nigdy nie wnikają do przegród. Sklerosepty wrośnięte w ciało mogą się rozrastać na boki i wtedy może powstać wewnątrz ciała jednolity mur, zwany endoteką. Rosnąc na zewnątrz ciała sklerosepty tworzą tzw. żeber-k a (costae) i tu, podobnie jak wewnątrz ciała, mogą się rozszerzać na boki i tworzyć mur zewnętrzny — epitekę. W obrębie ciała, w jego środku, brzegi skleroseptów mogą się połączyć w słup środkowy (columella). Słup często otoczony jest palikami (pali). Pomiędzy sąsiednimi skleroseptami mogą się tworzyć cienkie beleczkowate połączenia (sinapliculae) lub połączenia w kształcie blaszek (disseptimentae). W miarę wzrostu polipy odcinają się coraz to wyższymi płytkami pod-

stawowymi, które nazywają się ta bule (tabulae) i dzięki temu coraz to młodsze pokolenia polipów utrzymują się stale na powierzchni szkieletu. W obrębie kolonii poszczególne polipy połączone są stolonami, które również mogą tworzyć szkielet zewnętrzny wapienny i wtedy całość szkieletu określa się jako cenosteum.

ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ

. Rozmnażanie wegetatywne zachodzi przez podział i pączkowanie. Po dział jęst_najczęściej podłużny, zaczynający się odTarczy gębowej, rza dziej. poprzeczny. Osobliwy podział występuje u mózgowników (mean drowców, por. systematyka), u których dzieli się tylko tarcza gębowa, prowadząc do powstawania wtórnych otworów gębowych. Symetria . ciopromienna w takich koloniach zostaje wysoce zaburzona.. Pączki mogą powstawać na pniu, na stopie albo na ramionach. Osobliwą formą roz mnażania bezpłciowego jest tzw. laceracja stopowa, występują ca u osobników samotnych. Polega ona na powstawaniu przewężeniu okrężnego, odcinającego stopę od pnia, który przemieszcza się w min położenie. Pozostawiona stopa regeneruje w pełnowartościowego o;.nb nika.

Gonady, podobnie jak u koralowców ośmiopromiennych, powału h w septach, za filamentami, ale tworzą tylko niewielkie soczewkowah zgrubienia. Przegrody najstarsze i przewodnie są jałowe. Gatunki ■ • motnie żyjące są najczęściej rozdzielnopłciowe. Kolonijne mogą byr j'd nopienne (monoecyjne) lub dwupienne (diecyjne), podobnie polipy w i • • loniach mogą być rozdzielnopłciowe lub hermafrodytyczne.

Zapłodnienie jest zewnętrzne. Bruzdkowanie • jest całkowite, rówim mierne lub nierównomierne, u jaj bogatych w żółtko częściowo i"i wierzchniowe. Zależnie od bruzdkowania powstaje celoblastula lub u reoblastula. Gastrulacja zachodzi przez imigrację lub wpuklenm I» 11 rozwój prowadzi do powstania orzęsionej planuli, która pływu -u ••

kilka godzin lub dni i następnie osadza się biegunem przedni.....i r"l

łożu. Po osadzeniu się, rozwija się najpierw gardziel z pragębą dni | septy, a następnie ramiona. W trakcie formowania się przegród j •<. |. u« się stadium Edyjardsia.

SYSTEMATYKA

Podgromada rozdzielana jest na 5 rzędów: ukwiały .........M

madreporowce — Madreporaria, Zoantharia, szorstniki — (,'ri hm i h-nM rogowce — Antipatharia.

Podział ten oparty jest głównie na stopniu rozwoju szkieletu Rząd: Ukwiały — Actiniaria ^

Do ukwiałów zaliczane są polipy bez szkieletu, z gnnl/i<h| iclj||0Q dwa syfonoglyfy, licznymi ramionami i długimi akoncjami ('lnu u ltf|

7 — Cz. Jura Bezkręgowce

KI