CCF20100503049

108 Wybrane typy roślinności

Ryc. 39. Toposekwencja zbiorowisk leśnych w powiązaniu z rodzajem podłoża, typem gleby, wilgotnością i geomorfologią (oryg.)

A - seria żyzna od doliny rzeki, poprzez pagóry morenowe, do brzegu jeziora; B - seria uboższa od torfowiska wysokiego, poprzez pagóry wydmowe, do utworów morenowych a - poziom wody gruntowej, b - torfy niskie, c - torfy wysokie, d - utwory aluwialne w dolinie rzeki, e - gliny zwałowe i inne utwory morenowe, f - piaski; symbole drzew: 1 - sosna, 2 - dąb, 3 - grab, 4 - lipa, 5 - wierzba wiciowa, 6 - wierzba krucha, 7 - topola czarna, 8 - buk, 9 - czeremcha zwyczajna, 10 - jesion, 11 - wiąz, 12 - olsza czarna; objaśnienie skrótów zbiorowisk roślinnych jak na ryc. 37

Z grzybów na uwagę zasługuje pojawiająca się wiosną twardnica bulwiasta Sclerotinia tuberosa, pasożytująca na kłączach zawilca.

Kombinację florystyczną zespołu Galio silvatici-Carpinetum przedstawia w uproszczeniu kolumna 6 w tabeli 4. Gatunkami charakterystycznymi zespołu są regionalnie: Carpinus betulus, Acer campestre, Tilia cordata, Galium sihaticum, Stellaria holostea i Ranunculus auricomus.

Wzdłuż skrajów lasów grądowych spotyka się charakterystyczne w swej fizjonomii zarośla, budowane przez gęste skupienia ciernistych krzewów i niskopien-nych drzew: Prunus spinosa, Pirus communis, Crataegus monogyna i Rosa canina.

Żyzna buczyna niżowa Melico-Fagetum

Żyzna buczyna niżowa jest (podobnie jak dalej omawiana kwaśna buczyna) wyraźnie subatlantyckim zespołem leśnym Wielkopolski, osiągającym w tym regionie wschodnią granicę występowania. Związane jest to z naturalnym zasięgiem Fagus sihatica (ryc. 31), a także Melica uniflora. Fitocenozy Melico-Fagetum spotyka się w podobnych warunkach siedliskowych jak grądy, tzn. na glebach brunatnych wytworzonych z glin zwałowych, jednak zwykle tylko na obszarach wyżej wyniesionych nad poziom morza i charakteryzujących się bogatą rzeźbą terenu (ryc. 39A). Dobrze zachowane płaty tego niezbyt częstego w Wielkopolsce typu lasu obserwować można w leśnictwie Buczyna koło wsi Słomowo [punkt terenowy 4].

Lasy .bukowe generalnie odznaczają się, w porównaniu z innymi lasami liściastymi, prostą budową warstwową (ryc. 38 g, h). Wysokopienny i zwykle jednowarstwowy drzewostan budowany jest przede wszystkim przez Fagus siivatica. Warstwę b tworzy podrost tego drzewa, szczególnie obfity w lukach drzewostanu. Fizjonomię warstwy zielnej określają przede wszystkim trawy (Melica uniflora, Mi-lium effusum i Poa nemoraiis). Wczesną wiosną, zwłaszcza w wilgotnym podzespole kokoryczowym, znaczącą rolę odgrywają też geofity, tworzące aspekt sezonowy (tab. 4, ryc. 37f). Zawsze obecna jest warstwa mszysta, widoczna najbardziej u podnóży pni buków.

Gatunkami charakterystycznymi zespołu Melico-Fagetum są Asperula odorata i Melica uniflora, diagnostycznie ważna jest też dominacja buka w drzewostanie.

Kwaśna buczyna niżowa Luzuio pilosae-Fagetum

Silniej wyługowane, kwaśne gleby brunatne, zlokalizowane na dowietrznych stokach, w szczytowych partiach pagórków morenowych oraz niekiedy w brzeżnych strefach kompleksów lasów bukowych, zajmują fitocenozy Luzulo pilosae-Fagetum (ryc. 39A). W porównaniu z Melico-Fagetum zdecydowanie mniejszą rolę odgrywa w nich uboższa w gatunki żyznych lasów warstwa zielna (tab. 4), za to silnie rozwinięta jest warstwa mszysta, decydująca często o fizjonomii zbiorowiska (ryc. 38h). Aspekt wczesnowiosenny z geofitami nie występuje.

Kwaśna buczyna niżowa jest przykładem zespołu roślinnego nie mającego własnych gatunków charakterystycznych. Syntakson ten posiada jednak bardzo specyficzną kombinację florystyczną, utworzoną, obok dominującego buka, przez stosunkowo mało liczne gatunki właściwe dla żyznych lasów liściastych oraz liczne rośliny acidofilne, występujące też w kwaśnych dąbrowach i borach, a pełniące