CCF20100503045

100 Wybrane typy roślinności

100 Wybrane typy roślinności

Salix cinerea

Alnus glutinosa

W

liii#

Populus nigra

Salix fragilis

Fraxinus excelsior

Salix viminalis

Carpinus betulus

W

Ouercus robur

Fagus silvałica

Ouercus sessilis

Prunus spinosa

Pinus silvesłńs

W

Bełula verrucosa

K ◄—► Z

K <—► Z

-►Z

Ryc. 36. Skala ekologiczna wybranych gatunków drzew w stosunku do odczynu i wilgotności, podłoża (oryg.)

K (kwaśne), Z (zasadowe) - zakres odczynu podłoża; S (suche), W (wilgotne) - zakres wilgotności podłoża; 1 - teoretyczny zakres tolerancji fizjologicznej, 2 - szczególna zdolność do uzyskiwania przewagi w warunkach konkurencji, 3 - realny zakres występowania, 4 - optymalny zakres występowania

6.2.2. Charakterystyka wybranych zespołów leśnych

Bagienny las olszowy (ols typowy) Carici elongałae-Alnetum

Olsy zajmują najbardziej wilgotne siedliska leśne, w których często na powierzchni pojawia się stagnująca woda gruntowa. Występują na obrzeżach śródlądowych zbiorników wód stojących albo w różnej wielkości bezodpływowych zagłębieniach terenu na glebach torfowych torfowisk niskich (ryc. 39). Charakterystyczną cechą fizjonomiczną olsów jest wyraźnie zaznaczona struktura kę-powo-dolinkowa. Kopulaste kępy, których szkielet jest utworzony przez korzenie olszy czarnej, nie są zwykle zatapiane. Na nich skupia się większość roślin typowo leśnych. Zabagnione dolinki między kępami są opanowane przez rośliny wodne i szuwarowe (hydrofity i helofity), będące pozostałością otwartego torfowiska niskiego (ryc. 37e).

Drzewostan olsu buduje wyłącznie Alnus glutinosa. W warstwie krzewów, rozwiniętej głównie na kępach, spotyka się Frangula alnus, Rlbes nigrum i Salix cine-rea. W runie zielnym dominują najczęściej różne gatunki turzyc (np. Carex acuti-formis i C. elongata), inne rośliny szuwarowe (Galium palustre, Iris pseudacorus czy Phragmites communis) oraz liczne dalsze rośliny bagienne. Rozmaicie wykształconą warstwę mszystą budują m.in. Calliergonella cuspidata i Plagiomnium elatum. Budowę warstwową omawianego lasu przedstawia rycina 38a.

Gatunkami charakterystycznymi lub wyróżniającymi* zespołu Carici elonga-tae-Alnetum są: Alnus glutinosa, Carex acutiformis*, C. elongata, Dryopteris the-lypteris, Iris pseudacorus*, Lemna minor*, Lycopus europaeus, Ribes nigrum i Sola-num dulcamara (por. tab. 4).

Na obrzeżach olsu, zwłaszcza od strony otwartych torfowisk, rozwijają się często zarośla łozowe Salicetum pentandro-cinereae.

Fitocenozy olsu obserwować możemy w kompleksie leśnym koło Słomowa [punkt terenowy 4], w lasach Dziewiczej Góry [punkt terenowy 6] oraz w Wielkopolskim Parku Narodowym, na obszarach ochrony ścisłej „Grabina" i „Jezioro Budzyńskie" [punkt terenowy 8 i 9].

Łęg jesionowo-olszowy Circaeo-Alnetum

Płaty łęgu jesionowo-olszowego występują na glebach pobagiennych, przeważnie murszowych, stanowiąc stadium rozwoju formacji leśnej następujące po olsach w wyniku ustania procesu torfotwórczego. Spotykamy je m.in. na obrzeżach jezior i na nieco zabagnionych terasach małych cieków wodnych, zwykle w kontakcie z olsami lub podmokłymi łąkamj.

Omawiany las odznacza się obecnością roślin reprezentujących niemal wszystkie formy życiowe (ryc. 37). Drzewostan tego łęgu buduje przede wszystkim Alnus glutinosa z niewielką domieszką Fraxinus excelsior, Betula pubescens i B. verruco-sa. Podrost jesionu, kępy Padus avium i Ribes schlechtendalii oraz Frangula alnus tworzą dość zwartą warstwę krzewów (ryc. 38b), na którą wspinają się pnącza (Hu-mulus lupulus, Solanum dulcamara). W runie zielnym występują rośliny bagienne (Iris pseudacorus, Carex acutiformis i in.), łąkowe (np. Filipendula ulmaria, De-schampsia caespitosa, Lysimachia vulgaris), ziołoroślowe (Urtica dioica), ogólnole-śne (Athyrium filix-femina, Oxalis acetosella i in.) oraz niezbyt liczne gatunki ży-