139 3

Analiza i synteza sylabowa i fonemowa

Istotą czytania w językach alfabetycznych jesi zamiana kolejnych liter w wyrazach i ich grup na fonemy. Przetworzone w ten sposób (sekwencyjnie) fonemy są następnie syntetyzowane (przetwarzane symultanicznie) w słowa, z którymi jest skojarzone znaczenie, czyli treść pozajęzykowa. Pisanie wiąże się natomiast z kreśleniem liter lub grup literowych, odpowiadających kolejnym fonemom u słowach. Przebiegający w ten sposób proces przetw arzania fonologicznego opiera sic na skojarzeniach głoska - litera. Aby dziecko mogło w miarę szybko wykształcić takie skojarzenia i je utrwalić, musi osiągnąć świadomość fono-logicznej podzielności słów oraz nabyć pewnej sprawności w przeprowadzaniu analizy i syntezy fonemowej.

Początki kształtowania się św iadomości fo-nologicznej podzielności słów przypadają na okres tworzenia się pierwszych skojarzeń głoska - litera. Przed tym etapem dziecko jest jednak zdolne do przeprowadzania analizy i syntezy sylabowej. Grupy fonemów tworzące sylaby są znacznie łatwiejsze do słuchowego różnicowania niż. pojedyncze głoski, które wymawiamy w słowach w sposób skojarzony z fonemami sąsiadującymi z nimi. Chociaż fonemy nie są łatwe do wyróżniania i rozpoznawania w słowach, dzieci muszą osiągnąć pew ną elementarną ich świadomość, jako cząstek tworzących słowa, aby mogły zrozumieć, jak litery alfabetu zastępują dźw ięki mowy.

Celem tej części podręcznika jest pomoc w nabyciu sprawności przeprowadzania analizy i syntezy fonemowej. Ćwiczenia rozpoczynają się od jednostek większych sylab, które są łatwiejsze do wyodrębniania i łączenia w słowa. Analiza i synteza sylabowa stanowi wprowadzenie do analizy i syntezy fonemowej. Jak wynika z badań prowadzonych z grupami dzieci w wieku przedszkolnym, doświadczenia w dokonywaniu analizy i syntezy sylabowej przez dzieci nie uogólniają sic na umiejętność przeprowadzania analizy i syntezy fonemowej. Doświadczenia zdobyte podczas ćwiczeń z fonemami podwyższają natomiast umiejętność przeprowadzania analizy i syntezy sylabowej, bardzo istotnej dla opanowania strategii ortograficznej w czytaniu. Niektóre dzieci będą sobie lepiej od innych radziły z uchwyceniem sekwencyjnej istoty mowy. Z tymi dziećmi należy przechodzić od razu do ćwiczeń w analizie i syntezie fonemo-wej, bez wyczerpania wszystkich propozycji ćwi-czeń w zakresie analizy i syntezy sylabowej.

Analiza i synteza sylabowa

Ćwiczenia zamieszczone w tej części uczą dzieci podziału słów na sylaby i łączenia sylab w słowa. Obrazki przedstawiające przedmioty i osoby, których nazwy stanowią słowa jedno-i wielosyłabowe, zamieszczone są na stronach 142-182. Liczba okienek pod każdym obrazkiem odpowiada liczbie sylab w słowie, które jest nazwą przedstawionych na nim przedmiotu lub osoby. Aby skoncentrować uwagę dzieci na sylabach, polecamy im wymawiać słowa, sylabizując je. i jednocześnie układać klocki (guziki, pionki lub monety) w okienkach, a następnie, wypowiadając całe słowo, złączyć tc elementy ze sobą. W tym celu:

— przygotowujemy tyle klocków, iłe jest okienek pod kolejnym obrazkiem:

139