1545811p802168256583781363946 n

Bożena Wit

XIV. KOMPONENTY CIAŁA A WYDOLNOŚĆ FIZYCZNA

Istnieje wiele sposobów oceny właściwości funkcjonalnych ustroją człowieka. Od dawna posługiwano się różnymi kryteriami , przy czym czynnik budowy ciała był najważniejszy i nadal jest najczęściej stosowany do standaryzacji norm wybranych paramertów funkcjonalnych. Na przykład powszechnie określana wydolność tlenowa określana za pomocą maksymalnego zużycia tlenu (Voj max), odnoszona jest we wszystkich obliczeniach i porównaniach do ogólnej masy ciała.

Rozpatrując organizm człowieka w aspekcie poszczególnych składników ciała tzw. komponentów ciała, zyskuje się nic tylko możliwość ujęcia zagadnienia z zakresu morfologii, ale także kolejną metodę oceny właściwości funkcjonalnych ustroju. W licznych badaniach wykazano, że istnieje ścisły związek między zawartością ciała beztłuszczowego /lean body mass • LBM/, a niektórymi wskaźnikami funkcjonalnymi, takimi jak: zużycie tlenu w spoczynku i wysiłku fizycznym, pojemność oddechowa, objętość wyrzutowa serca, ciśnienie tętnicze krwi i innc.Wykazano ponadto dużą współzależność między zawartością tkanki tłuszczowej a aktywnością ruchową.

Ocena zawartości komponentów ciała wymaga stosowania skomplikowanych i czasochłonnych technik diagnostycznych. Można wyróżnić np. metodę hydrodcnsytomctryczną, pomiaru fałdów skómo-tłuszczowych i nowocześniejsze jak: tomografię komputerową, spektrofotometrię w bliskiej podczerwieni, bioelektryczną impcdancję i inne.

Z fizjologicznego punktu widzenia najbardziej przydatne jest wyróżnienie w ogólnym składzie ciała:

•    beztłuszczowej masy ciała, zwanej również masą ciała szczupłego (lean body mass - LBM)

•    masę tkanki tłuszczowej (FAT)

•    zawartość wody

Wyróżnienie takich komponentów ciała z różnych punktów widzenia może być krytykowane, jednak szereg parametrów fizjologicznych wykazuje większą korelację z LBM niż z całkowitą masą czy wysokością ciała.

Dotyczy to oprócz wyżej wymienionych wskaźników również tempa podstawowej przemiany materii i hemodynamicznej reakcji na wysiłek fizyczny.

LBM - W skład beztłuszczowej masy ciała wchodzi tkanka mięśniowa, kostna i narządy wewnętrzne. Należy zaznaczyć, że zawartość LBM zależy od typu budowy ciała /ciężaru kości, umięśnienia /, jak również od wysokości ciała. Najczęściej zmiany LBM są wynikiem zwiększania masy mięśniowej /np. pod wpływem treningu fizycznego/ lub jej zmniejszenia /bezczynność ruchowa, zmiany patologiczne/.

Na wartość LBM mogą również wpływać zmiany masy w układzie kostnym np. w okresie rozwojowym lub w okresie starzenia się organizmu, u ludzi z otyłością i inne.

Uogólniając, wg wielu autorów, zmiany w beztłuszczowej masie ciała po okresie dojrzewania w znacznym stopniu są odzwierciedleniem zmian w masie tkanki mięśniowej i mogą być wskaźnikiem jej zmian w różnych stanach, zarówno fizjologicznych jak i patologicznych.

FAT - W masie tkanki tłuszczowej wyróżnia się: tkankę tłuszczowa podskórną oraz tkankę tłuszczowa mięśni i narządów wewnętrznych. Również zawartość masy tłuszczowej ulega zmianie zarówno w warunkach fizjologicznych, jak i patologicznych. Zawartość tkanki tłuszczowej wzrasta stosunkowo szybko do okresu pokwitania. Po krótkim okresie stabilizacji po okresie dojrzewania, obserw-ujc się powolny przyrost tkanki tłuszczowej. W siódmej, ósmej dekadzie życia obserwuje się istotne zmniejszenie zawartości tkanki tłuszczowej.

WODA - Ogólna objętość wody w organizmie odpowiada średnio 60% tnasy ciała. Obecność we wszystkich płynach komórkowych i pozakomór-towych, stanowi niezbędny element składowy ciała. Oprócz jej funkcji transportowych, bierze udział w wielu ważnych dla organizmu procesach, aa przykład: regulacji temeratury ciała, ciśnienia krwi.

W czasie życia osobniczego zmniejsza się średnio do 50 % około 60 roku życia. Ogólna objętość wody u kobiet, zawsze stanowi mniejszy procent tnasy ciała niż u mężczyzn. Związane to jest z większą w stosunku do całej masy ciała, masą tkanki tłuszczowej u kobiet niż u mężczyzn (zawartość wody w tkance tłuszczowej jest bardzo mała - nie przekracza 10% jej masy), (ryc.l).

95