155 2

Ćwiczenie 16

Stale konstrukcyjne stopowe

16.1. Cel ćwiczenia

Zapoznanie się z oddziaływaniem pierwiastków stopowych na strukturę i własności stali konstrukcyjnych oraz klasyfikacja tej grupy tworzyw.

16.2. Wprowadzenie

W ogólnie przyjętym podziale stale konstrukcyjne stopowe należą do grupy tworzyw metalicznych, które wyróżnia skład chemiczny i fazowy oraz przeznaczenie. W odróżnieniu od stali konstrukcyjnych niestopowych normy określają dolną granicę stężenia pierwiastków, po przekroczeniu której dany pierwiastek traktowany jest jako składnik stopowy - tablica 16.1.

Tablica 16.1

Dolna granica stężenia pierwiastków stopowych

Mn	Si	Ni	Stężę Cr	nie ma W	sowę, Co	i Cu	Al	Mo	V	Ti
1,6	0,5	0,3	0,3	0,1	0,1	0,4	0,1	0,08	0,10	0,05

Rozróżnia się też w odniesieniu do stali węglowych jakość uwzględniającą maksymalną zawartość zanieczyszczeń fosforem i siarką, jak też mniejszy stopień zanieczyszczenia wtrąceniami niemetalicznymi.

Stale te wytwarzane są w różnych postaciach. Postać stali określa się według końcowego zabiegu nadającego kształt i wymiary. Pod tym względem wyróżnia się postacie wytwarzania: kuta, walcowana na gorąco, walcowana na zimno i ciągniona. Rozróżnia się też stany kwalifikacyjne obróbki cieplnej,a mianowicie- surowy, po regulowanym chłodzeniu, wyżarzony: przeciwpłatkowo,re-krystalizująco, odprężająco, ujednorodniająco, zmiękczająco, normalizująco,hartowany, odpuszczony, ulepszony cieplnie, przesycony i starzony.

Przy określaniu stanu kwalifikacyjnego może być również podana wytrzymałość na rozciąganie lub twardość stali. Dla oznaczenia postaci i stanu kwalifikacyjnego stali wprowadzone zostały odpowiednie znaki literowe lub cyfrowe dotyczące wytrzymałości na rozciąganie lub twardości.

Sposób oznaczania różnych gatunków stali stopowych konstrukcyjnych został ujęty w normach. Obejmuje on:

-    liczbę dwucyfrową, określającą średnie stężenie węgla w setnych procenta,

-    litery określające poszczególne składniki stopowe uzupełnione cyfrą oznaczającą stężenie pierwiastków, gdy przekracza ono 1,5%.

Dla poszczególnych pierwiastków obowiązuje następująca symbolika:    G - mangan, S - krzem, H - chrom, N - nikiel, F - wanad,

M - molibden, W - wolfram, K - kobalt, T - tytan,

J - aluminium.

Przykładowo, 30HGS - WM oznacza gatunek stali o średnim stężeniu węgla 0,30%, chromowo-manganowo-krzemowej,w której stężenie wymienionych pierwiastków nie przekracza 1,5%.Ponadto stal Posiada postać walcowaną (W) i stan zmiękczony (M). Inny przykład oznaczenia stali- 4DH2MF - KT -    1230 MPa determinuje

stal konstrukcyjną stopową o średnim stężeniu węgla 0,40%,chro-

301