166

Rozwijanie zdolności uczenia się. Z Wygotskim t Brunerem w de

w interakcjach z innymi członkami grupy. Gromadzi też potencjał subiektywnych doświadczeń wraz z etnografią mówienia (poi. Hymes, 1980). Każdy akt mowy powinien być rozpatrywany w społecznym kontekście użycia. Uwarunkowania kulturowe i określony charakter stosunków społecznych wpływają na to, co, kiedy i jak się mówi. Struktura społeczna, w której dziecko się rozwija, jest substratem jego doświadczeń, psychologiczną rzeczywistością. Edukacja językowa powinna uwzględnić socjolingwistyczny kontekst rozwoju języka dziecka. Nauczyciel powinien być świadomy, że kod, który dziecko wnosi do szkoły, symbolizuje jego społeczną tożsamość. Fakt ten należy umiejętnie wykorzystać, nie burząc pochopnie wykształconych w psychice dziecka orientacji na pewien wzorzec relacji. Potrzebna jest wrażliwość nauczyciela na kulturowe i poznawcze uwarunkowania formalnego procesu kształcenia języka (por. Bernstein, 1980). Kształcenie językowe powinno w naturalny sposób włączyć w proces edukacyjny język, którym dziecko się posługuje poza szkołą, doskonaląc środki jego skutecznego porozumiewania się z innymi. Zasada ta wiąże się z respektowaniem społeczno-kulturowego prawa rozwoju Wygotskiego, jest konsekwen-i cją przekonań Brunera i Schaffera co do roli społecznego kontekstu I w rozwoju języka (zob. rozdział 3; Filipiak, 2002).

3. Elementem regulującym proces posługiwania się językiem jest świadomość metajęzykowa.

Opanowywanie języka przez dziecko jest procesem odkrywania i rozumienia funkcji języka (por. zasada 8). Spośród zbioru funkcji wyróżnionych przez Romana Jakobsona (zob. Filipiak, 1996, s. 30-34) szczególnie interesująca i ważna w kontekście rozwoju języka dziecka jest funkcja metajęzykowa. Edukacja językowa powinna regulować proces posługiwania się językiem przez dziecko poprzez autentyczną refleksję nad językiem, rozmowę o nim, o zjawiskach językowych, odmianach i rodzajach użycia języka w różnym kontekście. Dyskusje i rozmowy o języku powinny się rozpoczynać od komunikatów utworzonych przez dzieci w danej klasie. Wtedy jest to prawdziwa refleksja i rozmowa: „Dlaczego użyłeś takiego zwrotu lub wyrażenia?", „Co chciałeś przez to powiedzieć?", „Czy to samo można wyrazić inaczej?". Dziecko ma możliwość obserwowania, jak może się zmienić komunikat w zależności od użytych zwrotów i wyrażeń. Zaczyna rozumieć język, którym się posługuje. Jednocześnie chodzi o to, aby posługiwało się tym językiem świadomie.