1 (17)

najwartościowszą z tych lat — po Kamieniach na szaniec — opowieść dla dorosłych, ale „zaanektowaną” przez młode pokolenie. Postać bohatera — chłopskiego dziecka, później „bezprizornego”, następnie lekarza, żołnierza Armii Czerwonej, więźnia obozów hitlerowskich w Komorowie i Majdanku, wreszcie partyzanta, który walczył z Niemcami na terenie Polski —ze względu na piękne przymioty moralne stanowi doskonały wzór osobowy. Młody Wowka urzeka zdrową ambicją, uporem w dążeniu do wytkniętego celu, miłością do rodziców i szlachetnymi porywami serca. Owe rysy charakteru — to wynik jego zmagań z samym sobą, z otoczeniem, z przeciwnościami zewnętrznymi. Pokazał je pisarz przez pryzmat czynów bohatera w sugestywnych obrazach literackich. Książka Newerlego miała charakter dokumentalny. Dzieje bohatera zostały bowiem oparte na autentycznych przeżyciach i prawdziwych losach radzieckiego lekarza Diegtiariewa, z którym zetknął się autor w obozie hitlerowskim (po latach poniewierki i zakończonej wojnie — w roku 1958 był on w Polsce). Napisana ciekawie, stylem bezpretensjonalnej gawędy, ze znawstwem ludzkiej psychiki, o zajmującej i pełnej dramatycznego napięcia fabule, ma głębokie walory wychowawcze.

Historyczne doświadczenia narodu polskiego z lat wojny i okupacji oraz tragiczne losy i bohaterską postawę młodego pokolenia Polaków ukazali również w swych książkach: Kazimierz Gołba (Wieża spadochronowa, 1947), / Irena Krzywicka (Dzieci wśród nocy, 1948), Wanda Żółkiewska (Pluton i Wacka Hutnika, 1948), Marta Michalska (Stary, 1948), Kazimierz Konarski / (Krzywe Kolo, 1946), Zofia Lorentz ( Mali bohaterowie, 1947), Piotr Grabiec (Jak Janek walczył z Niemcami, 1947), Wojciech Laskowski (Plutonowy Brzdąc, 1948), Jadwiga Korczakowska {Pałac pod gruszą, 1948), Weronika \ Tropaczyńska-Ogarkowa (Za naszą wolność, 1947-), Barbara Brodecka (Długa droga przed nami, 1948), Irena Sławińska-Mogilska (Dym pod lasem, 1947; Podziemny bieg, 1948).

Do przedstawionej listy utworów o tematyce wojennej można by jeszcze dodać kilka innych książek, które — przeznaczone w zamyśle autorskim dla czytelnika dorosłego — stały się, z uwagi na swą treść i formę, ulubionymi lekturami młodzieży. Chodzi tu m. in. o opowieści Janusza Meissnera pt. Żądło Genowefy, „L” jak Lucy (1946) o losie polskich lotników po klęsce wrześniowej, oparte na autentycznych wspomnieniach autora i kronikach polskich dywizjonów lotniczych w Anglii. Przedstawił w nich pisarz w sposób żywy autentyczne sylwetki bohaterów, malując ze znawstwem i humorem ich wojenne losy.

Na przeżyciach wojennych oparte są także dwie książki Arkadego Fiedle-