1 (197) 3

wnętrznym — wychowawczym i kształcącym. Pisemko bowiem stanowi zarówno instruktarz, jak i podręcznik przedszkolny.

Podobnie u początku, u źródła filmu animowanego i słuchowiska radiowego znajduje się kilku nadawców: w filmie są nimi reżyser, scenarzysta, i kolektyw rysowników, w słuchowisku natomiast również reżyser, autor tekstu i jego wykonawcy — aktorzy.

Na przestrzeni stosunkowo krótkiego czasu zaszły w naszym kraju ogromne zmiany w modelu obiegu tekstu dziecięcego, w komunikacji li-teiatury dziecięcej. W okresie przedwojennym obsługiwały dzieci dwa kanały, a zarazem nurty: literatura mówiona i literatura drukowana — w zależności od warunków społecznych i ekonomicznych. Dzieci wiejskie i dzieci proletariatu miejskiego praktycznie nigdy nie stykały się z książką dziecięcą. Literackość natomiast, wspólną wszystkim dzieciom, stanowi! folklor dziecięcy, czyli twórczość samorodna dzieci, najczęściej dzieci wiejskich i uczestników zabaw na terenie miejskiego podwórka.

Praktycznie dopiero w warunkach państwa socjalistycznego zaistniała sytuacja demokratyzacji dziecięcego odbioru — niezależnie od środowiska społecznego. Równouprawnienie to objęło możliwość korzystania ze stosunkowo taniej książki, z radia, telewizji, z coraz szerszej sieci kin, teatrów dziecięcych, a wreszcie ze społecznych instytucji opiekuńczych, wychowania i zabawy w przedszkolu, na koloniach, w ogródkach zabaw itp.

Współczesny tekst dla dzieci jest odbierany nie tylko* przez dzieci, ale również przez ludzi dorosłych. Dziecięce teksty literackie i teksty właściwe dzieciństwu są przejmowane przez kulturę masową, modę, instytucje i przedsiębiorstwa usługowe, oferujące rodzicom, opiekunom i dorosłym nie tylko przedmioty materialne, ale również i mity.

Sztuce dla dzieci służą indywidualnie artyści i — zorganizowani w związki bądź kolektywy — pisarze, plastycy, filmowcy, reżyserzy, aktorzy, muzycy, a także redaktorzy, krytycy różnych dyscyplin, naukowcy, wydawcy. Komunikacji książki służą bibliotekarze, biblioteki i czytelnie dziecięce; edukacji prymarnej w alfabetyzacji kultury służą wychowawcy w przedszkolach, w domach kultury, organizatorzy zabaw i festiwali dziecięcych. Książka dla dziecka jest przedmiotem troski autorskiej i wydawniczej, jest bowiem często nie tylko przekaźnikiem określonych komunikatów, ale także przemówień, interesującym zbieraczy przedmiotem sztuki. Będąc książką, spełnia przydane jej nowe funkcje — staje się konstruktem złożonej zabawki, modelem manipulacji estetycznych i politechnicznych. Komiksy lub teksty komiksopodobne bywają wspólną lekturą dorosłych i dzieci. I podobnie rzecz ma się z niektórymi kreskówkami filmowymi czy widowiskami teatrów lalkowych.

Co dwa lata, już od sześciu lat, ma miejsce w Poznaniu Biennale Sztuki dla Dziecka. Jest to impreza międzydyscyplinarna, powiązana z oceną naukową. Patronuje jej Ministerstwo Kultury i Sztuki oraz Ministerstwo

194