1 (239) 2

5.    Integracja wychowania estetycznego dziecka przez różne sztuki — twierdzi Irena Wojnar — powinna być konsekwentnym wiązaniem procesów swobodnej ekspresji i twórczości ze stopniowym poznawaniem kultury artystycznej.

Utwór literacki dla dziecka, pomyślany współcześnie, o strukturze otwartej na- współpartnerstwo odbiorcy, a jednocześnie zawierający w sobie program edukacji wpisany w^T utwór w sposób dyskretny, a jednocześnie naturalny, chociaż dydaktycznie sprawny — powinien, według nas, realizować obie wartości. Program ekspresji w dziele jest programem uwarunkowanej ekspresji, konkretyzującej się — jak to już pisaliśmy — w zgodzie z poetyką utworu. Poznawanie kultury — to, co francuscy autorzy książki Twórcza aktywność dziecka ², Robert Gloton i Clau-de Clero, nazywają alfabetyzacją kultury — jest wartością i funkcją edukacyjną utworu. Edukacyjność utworu estetycznego nie zawsze' znajduje się w pierwszym jego planie. Nauka o rzeczach, nazwach, ich miejscu w przestrzeni, ich funkcjach i wzajemnych relacjach — właściwa tradycyjnym książkom — nie wykraczała poza swoisty orbis pictus czy elementarz szkolny. Alfabetyzacja kultury w utworze otwartym jest wprowadzeniem w pierwsze reguły gry intelektualnej, w rudymenta relacji zachodzących między: znaczonym — znaczącym — i znakiem.

6.    Odbiór utworu literackiego w sposób aktywny jest m.in. — jak to już pisaliśmy — wyrazem ekspresji uwarunkowanej: dziecko rysuje obrazki do bajki, działając w zgodzie i w obrębie poetyki utworu. Ale odbiór aktywny może prowadzić i do „wyzwolonej” kreacyjności: ekspresja odbiorcy, początkowo zainspirowana utworem literackim, może się od' niego stopniowo oderwać, stać się tekstem autokreacji. Wydaje się, że wszelka ekspresja, wszelka twórcza aktywność dziecka: plastyczna, muzyczna, literacka, zwłaszcza dzieci nieco starszych, rozwija się i artykułuje w różnych relacjach do twórczości artystycznej adresowanej do dzieci, ale i do twórczości artystycznej ogólnej, z którą dziecko współczesne styka się od najwcześniejszego dzieciństwa w formach znacznego wyrafinowania i złożoności.

Strefa świadomej i intuicyjnej estetyzacji mimetycznej i spontanicznej, na którą składa się twórczość dla dzieci i nie dla dzieci, oraz twórczość samych dzieci — to przedmiot innej, bodaj czy nie najbardziej potencjalnie owocnej refleksji.

7.    Twórczość literacka dla dzieci, literackość — rozumiana tak szeroko, jak to proponujemy — to jedna strona problemu badawczego, zarówno sama w sobie, jak i problemu o względnej autonomiczności, jak i wreszcie problemu rozważanego w kontekście literatury jako całości czy w kontekście innych dyscyplin humanistycznych.

Dla literaturoznawcy współczesnego nie mniej interesujący, a już z pewnością intelektualnie efektowniejszy jest problem literatury dziecięcej³ — i ten, jak w^T wypadku literatury dla dzieci, rozumiany

236