2012 12 18 18 33

105

Zmiana funkcji lub sposobu użytkowania w odniesieniu do formy istniejącej może podlegać ocenie pod kątem prawidłowości utrzymania, a więc konserwacji danej formy, lub prawidłowości użytkowania, a więc odpowiadającej użytkowaniu szczerości formy. Nie będziemy tu rozszerzać drugiego aspektu, stwierdzimy jedynie, że przy zmianie sposobu użytkowania w stosunku do funkcji, dla której dana forma powstała, zjawisko nieszczerości formy występuje w różnym stopniu nasilenia: np. kościół zamieniony na magazyn lub synagoga wykorzystana na filharmonię. W pierwszym przypadku następuje dewastacja formy, w drugim ze względu na podobieństwo uczuciowo-funkcjonalne możliwa jest jego adaptacja.

Analogicznie, odnośnie do stosowania takich samych form dla różnych funkcji, np. dworzec w Brukseli zbudowany w stylu neogotyckim, naśladujący prawie dosłownie wnętrze gotyckiego kościoła, jest przykładem nieszczerości formy, w tym przypadku rażącej i oczywistej. Interesujący w tym zakresie jest problem dotyczący prawidłowości utrzymania, a więc konserwacji danej formy, dla której zmiana funkcji może być mniej lub bardziej korzystna (rys. 88—89). Na skutek wprowadzenia funkcji niezgodnej z charakterem formy może nastąpić likwidacja lub częściowa dewastacja formy, ale nowa funkcja może też niekiedy stanowić jedyną podstawę konserwacji danej formy.

Aktualny stan szybko postępujących przekształceń wymaga opanowania wyników tych przekształceń. Szczególnie wyraźnie przekształcenia występują pod wpływem przemysłu i eksploatacji. Przemiany w krajobrazie, jakie powstają na skutek działalności w zakresie np. górnictwa odkrywkowego, mogą doprowadzić do całkowitej dewastacji krajobrazu (rys. 90) lub co najwyżej może on być po eksploatacji uporządkowany. Przemiany te mogą doprowadzić do wyłonienia się nowych wartości krajobrazowych, np. przez stworzenie zalewów, nowe urzeźbienie terenu (rys. 91—93). Warunkiem dojrzałości tych nowych form jest uwzględnienie całego splotu związków naturalno-technicznych i przestrzenno-czasowych w krajobrazie. Realizacja powiązań w tym zakresie jest sprawą o najwyższej skali trudności. Niesie ona ze sobą cały splot wielu kosztownych wysiłków dla odwrócenia negatywnych zjawisk Irys. 94—99) niejednokrotnie dających negatywne efekty końcowe. Na przykład na zadrzewionych hałdach w okresie wstępnym uzyskuje się pozytywne efekty; drzewa rosną przez kilka pierwszych lat, nagle zaczynają usychać i zamierać na skutek zatrucia podłoża, czy jego ruchów (rys, 100—103), lub zalania poeksploatacyjnych wybierzysk powodującego nagłe podniesienie poziomu wód gruntowych. Uderza tu zupełna ignorancja strony biologicznej i ekonomicznej w planowaniu gospodarczym. Każdy z zakresów działalności przemysłowej i wydobywczej daje negatywne efekty w krajobrazie, ale wykorzystując ogromne śrpdki fi-