2012 12 18 39 33

107

Powstawanie osiedli i miast

•    Przemysłowe, twory XIX wieku / okresu gwałtownego rozwoju przemysłu oraz osiedla górnicze. Zwykle miasta te mają złe warunki zdrowotne i wadliwy, przypadków) układ zabudowy, st| nie związane * zapleczem produkcyjnym żywności itp.

•    Usługowe, mogą to być ośrodki władzy administracyjnej, siedziby uniwersytetów, osiedla uzdrowiskowe i wokół dużych metropolii miasta „sypialnie", skąd większość mieszkańców dojeżdża do pracy.

Rozwój miast. Najdawniejszymi osiedlami były opola składające się z kilku wsi, stanowiących wspólną jednostkę terytorialno-administracy jną. Formę wyższą z okresu X—XIII wieku stanowiły grody, które lokalizowano na miejscach o naturalnych walorach obronnych, jako siedziby władców świeckich lub władz duchownych (rys. 3-3).

Od XII wieku miasta były zakładane najczęściej według prawa magdeburskiego. Dominował w nich układ obronny z regularnym planem ulic i rynku.

Czynnikiem ograniczającym zabudowę i powodujący m jej ciasnotę był zwarty system murów obronnych. Wyraźne pozostałości tego rodzaju zabudowy spotyka się dość często w miastach o długiej historii, jak np. w Gdańsku (rys. 3-4), Krakowie i Warszawie.

Dopiero wiek XIX, a szczególnie jego druga połowa - to okres gwałtownego rozwoju miast. Obok „starego miasta" wyrastąją „nowe miasta", które przez zburzenie starych murów obronnych (wówczas już mato przydatnych) zlewają się w jeden organizm miejski (rys. 3-5). Rozwój miast jest nie uregulowany, ma charakter żywiołowy. Na działkach mieszkaniowych powstają zakłady przemysłowe, przy zabudowaniach fabrycznych wyrastają domy mieszkalne. Pogoń za zyskiem i dążenie do wykorzystania każdego metra kwadratowego powierzchni doprowadza do powstania zabudowy gęstej, kilkukondygnncyjnej, wielodziedzińcowej (rys. 3-6). Tworzą się „podwórza studnie”, zieleń spychana jest do roli symbolicznej.

Rys. 3-5. Rozwój miasta - narastanie zabudowy koaceatryczne i promieniowe wzdłuż arteni komunikacyjnej

Okres ten, sięgający początków XX wieku, pozostawił nam w spuściźnie gęstą i często chaotyczną zabudowę miast (rys. 3-7), nadmierne zagęszczenie w mieszkaniach, nieraz były to sutereny, w których panowały złe warunki sanitarne, nie było należytego wietrzenia i oświetlenia. Wszystko to stwarzało bardzo niekorzystne wa-ranki bytowe mieszkańców miast i osiedli, a zwłaszcza dużych ośrodków miejskich.