222 223

Przedni brzeg wątroby badamy obmacywaniem mającym za zadanie określić:

1)    położenie i przebieg brzegu wątroby;

2)    czy brzeg jest ostry, czy zaokrąglony;

3)    czy brzeg jest równy, czy guzowaty;

4)    stopień zbitości i jej równomierności;

5)    wrażliwość i bolesność brzegu;

6)    ruchomość brzegu;

7)    czy da się stwierdzić wcięcie pęcherzykowe i pępkowe;

H czy spod brzegu daje się wyczuć pęcherzyk żółciowy; jeżeli pęcherzyk jest wyczuwalny, to jakie są jego cechy.

Ostrość brzegu. Przedni brzeg wątroby jest ostry;

1)    w stłuszczeniu wątroby;

2)    w marskości wątroby zanikowej i przerostowej;

3)    w raku wątroby;

4)    w przypadkach wątroby żółciowej.

Brzeg zaokrąglony wątroby stwierdza się:

1)    w biernym przekrwieniu wątroby;

2)    w skrobiawicy wątroby;

3)    czasami w stłuszczeniu wątroby.

Guzowatość brzegu wątroby stwierdza się w raku i w kile wątroby. Dla wątroby kilakowej są znamienne głębokie zagłębienia brzegu wątroby, nadające mu wygląd firanki podciągniętej ku górze.

Zbitość i wrażliwość brzegu zazwyczaj są takie same, jak odpowiednie cechy powierzchni wątroby.

Ruchomość oddechowa. Wątroba jest ruchoma oddechowo, tzn. zbliża się podczas głębokiego wdechu do miednicy, a podczas wydechu cofa się ku górze. Jest to ruchomość oddechowa osiowa.

Ruchomość zmniejsza się, a może nawet znikać:

1)    jeżeli jest duże wzdęcie brzucha, duża puchlina brzuszna lub duże guzy znacznie zmniejszające jamę brzuszną;

2)    w przypadkach równoczesnego zapalenia torebki wątrobowej oraz silnych bólów ograniczających ruchy oddechowe przepony;

3)    w przypadkach zrostów wątroby ze ścianą brzuszną;

4)    przy bardzo powierzchownym oddychaniu chorego; dotyczy to głównie kobiet, które stosunkowo rzadko mają tor oddechowy przeponowy.

Ruchomości przy obmacywaniu, czyli tzw. ruchomości palpacyjnej, ani zależnej od zmiany położenia ciała wątroba nie ma. Wyjątek stanowi wątroba znacznie powiększona, która może się nieco przesuwać w odpowiednich kierunkach przy zmianie położenia ciała, zgodnie z prawem dążenia.

Powierzchnię wątroby badamy zwracając uwagę:

1)    na zbitość i stopień jej równomiemośd;

2)    na gładkość;

3)    na bolesność;

4)    czy nie ma tarda, chełbotania.

Stopień zbitości wątroby może być różny, zaczynając od zbitości napiętego mięśnia. Najtwardsza bywa wątroba, gdy rozwija się w niej bąblowiec

wielopęcherzowy. Wątroba może być w tej chorobie twarda jak żelazo. Mniej twarda jest wątroba skrobiowata, jeszcze mniej rakowa i w marskości zanikowej.

Zbitość wątroby i jej brzegu może być równomierna lub nierównomierna. Równomierną zbitość średnio napiętego mięśnia stwierdza się w przypadkach wątroby stłuszczonej, przekrwionej czynnie, żółciowej i w początkowym okresie wątroby biernie przekrwionej. Nierównomierną zbitość stwierdza się w nowotworach wątroby, w kile, ropniach, bąblowcu i torbielach wątroby.

Powierzchnia wątroby jest g ł a d k a w przekrwieniu wątroby, w jej stłuszczeniu, w przypadkach wątroby żółciowej, w marskości wątroby przerostowej, w skrobiawicy, czasami w raku, w kile i bąblowcu wielopęcherzowym.

Natomiast wątrobę guzowatą stwierdza się w raku, bąblowcu, zwłaszcza jednopęcherzowym, w wątrobie kilakowej, w marskości zanikowej, także kiłowej, w przypadkach ropnia wątroby.

Guzowatość wątroby może być nieznaczna lub duża. Drobne nierówności powierzchni wątroby, sprawiające wrażenie ziarnistości, są znamienne dla zanikowej marskości wątroby, natomiast rak, kilak, ropnie i torbiele mogą być przyczyną powstania dużych guzów na powierzchni wątroby.

Niewielkie guzy na powierzchni wątroby nie zawsze mogą być stwierdzone obmacywaniem, gdyż znaczne napięcie tłoczni brzusznej oraz duży pokład tkanki tłuszczowej mogą uniemożliwić zbadanie stanu powierzchni wątroby. Za drobną ziarnistość wątroby nie trzeba brać drobnych zbitych guzków w przedniej ścianie nadbrzusza i prawego podżebrza u osób wyniszczonych. Guzki te stają się wyraźniejsze przy napięciu tłoczni brzusznej, natomiast ziarnistości wątroby w tych warunkach wcale się nie wyczuwa albo wyczuwa się ją mniej wyraźnie.

Wątroba jest bolesna na ucisk:

1)    w przypadkach szybkiego i znacznego jej powiększenia, zwłaszcza w biernym jej przekrwieniu, w przypadkach wirusowego zapalenia wątroby i w ostrych chorobach zakaźnych, szczególnie w durzę powrotnym;

2)    w ostrym zapaleniu torebki wątrobowej, na tle np. zakażenia kiłowego;

3)    w ropnym zapaleniu wątroby;

4)    w raku wątroby;

5)    w zapaleniu pęcherzyka żółciowego i w przypadkach jego raka.

Zależnie od choroby bolesność uciskowa wątroby może być rozlana i ograniczona.

Bolesności uciskowej wątroby nie ma w marskości przerostowej tego narządu, w skrobiawicy, w stłuszczeniu wątroby, w bąblowcu jednopęcherzowym, jeżeli nie jest wciągnięta w sprawę chorobową torebka wątrobowa.

Wątroba zmniejszona wskutek marskości zanikowej jest bolesna tylko wtedy, gdy choroba powstała na tle zakażenia kiłowego.

Tarcie otrzewnej w okolicy wątroby stwierdza się w okresie wdechu w przypadkach ostrego zapalenia torebki wątrobowej. Ma ono takie same cechy, jak tarcie opłucnej (str. 154).

Po zbadaniu brzegu i powierzchni wątroby bada się, czy nie ma t ę t n i e n i a wątroby. Sprawę tę omówiłem na str. 208.

Przy badaniu o k o 1 i c y rzutu pęcherzyka żółci owego zwraca się baczną uwagę, czy nie ma ograniczonej bolesności uciskowej. Nieraz stwierdza się ją w napadzie kamicy żółciowej i przez pewien czas po nim.

223