226,227

226

Teorie literatury X)|

1927: Jurij Tynianow i Roman Jakobson publikują pracę pod tytułem Próbie my teratury i języka (na łamach czasopisma „Nowyj Lcf" 1927, nr 12/1]),    *

je przejście między kierunkiem badań nad językiem poetyckim obranym malistów rosyjskich i tym, który podejmą strukturaliści prascy. Obok badanie immancntnych praw rządzących literaturą, analizy strukturalny* h strukcji języka i dzieł literackich oraz aspektów funkcjonalnych języka litera, tykamy tu również sformułowania o konieczności wzięcia pod uwagę pci | storyczncj. Obecnie uznaje się, że rozprawa ta zawierała już wstępne pr/r«łuit(fl Praskiego Koła.

1929: Praskie Koło Lingwistyczne rozpoczyna wydawanie własnego periodyku I Lingwistycznego z Pragi" („Travaux du Cercie Linguistiquc dc Praguc"). ukazywać do 1938 roku, a na jego łamach publikować będzie także Nikołaj I W Pradze odbywa się I Kongres Slawistyczny, podczas którego prażanie «>yL manifest teoretyczny - tak zwane Tezy Praskiego Koła. Stawiają sobie tutaj 1 nymi za zadanie zaadaptowanie teorii dc Saussurc’a do teorii literatury, choć nic wykazują dużą rezerwę wobec niektórych poglądów twórcy językozna' nego (zwłaszcza wobec kładzionego przez niego nacisku na opis synchronnT Strukturaliści prascy podkreślają, że zarówno badania diachronicznc nie wy! liz systemu i funkcji językowych, jak i badania synchroniczne nic mogą ab o ewolucji języka. Najważniejsze punkty Tez dotyczą jednak idei języka fur oraz utworu literackiego jako struktury funkcjonalnej. Zostaje tutaj równiej wana koncepcja funkcji poetyckiej.

1930: Jan Mukarovsky publikuje rozprawę Fonologia a poetyka (w czwartym tmnltt! ła Lingwistycznego z Pragi”), która jest bardzo reprezentatywna dla •.pu%ul|' praskich strukturalistów z tamtego okresu. Zwraca on tu między innymi łą współzależność poetyki i językoznawczych teorii fonologicznych, pu funkcja poetycka ulega zmianom pod wływem zmian systemu fonolc cy tej pojawia się również słynny, znany z Tez Praskiego Koła, pogląd o zacji środków wyrazu w języku poetyckim - to znaczy o możliwości wszystkich segmentów języka, nawet tych, których nie zauważamy w kacji językowej (na przykład elementów dżwiękonaśladowczych w ję/y

1934: Roman Jakobson publikuje artykuł Co to jest poezja? na łamach czasopismu „ 1933/1934, nr 30. W tekście tym próbuje zdefiniować funkcję poetycką) zmienną właściwość literatury. Tu właśnie pada bardzo często cytowane w czym się przejawia poctyckość?" I odpowiedź: „w tym, że słowo jest słowo, a nic tylko jako reprezentant nazwanego przedmiotu lub jako

1939: W siódmym tomie .Prac Koła Lingwistycznego z Pragi" ukazują się sł* tler Phonologie (Regułyfonologii) Nikołaja Trubicckicgo, książka, która lim* mocno zainspiruje antropologa francuskiego, ojca powojennego 1tn1ktur.1l dca Lćvi-Straussa.

Roman Jakobson wyjeżdża tło Skandynawii, gdzie przebywał będzie pr»r»» lata i prowadził między innymi badania nud afazją w języku dzieci. Jednym tych badań stanic się opublikowany w 1956 roku urtykul poił tytułem r.yka i duui typy zakłóceń afatycznytb (w książce pod tytułem Fun,lament,ilt 4/1 wydanej razem z Morrisem I lullc). Pojawi się tutaj jedna / wu/nlr|s/yvJi Imn.

knhtonu .»dwubiegunowe* I ję/yka: jego metafory* /noś* i 1 met..mmi. /n*4«|

httukiur.ilizm (I)

227

K<»nia|«* opublikowany artykuł Jana Mukarovskicgo Strukturalizm w estetyce i w nauce wNff*lurze, uznany za jeden z podstawowych tek-stów programowych wczesnego struk-Jm ilmnu. Mukarovsky przywołuje tutaj tezy o zależności całości i części w ramach Włult tury, zwraca jednak również uwagę na to, co będzie istotną właściwością uprawia-fV* i prreat niego wersji teorii strukturalnej - na „energctyczność" i „dynamiczność"struk-pry, tn znaczy jej wewnętrzną funkcjonalność oraz zdolność do ciągłych przekształceń Łtlnd tur,t jako całość znajduje się w nieustannym ruchu").

Mul ifovsky ogłasza jedną ze swoich najsłynniejszych rozpraw teorctycznolitcrac-!* - 1) ifj.yku poetyckim - w której bardzo zdecydowanie opowiada się za funkcjonał -• l.| jako najważniejszą i najbardziej uniwersalną cechą tego języka. Zostaje tu także fundowana definicja funkcji estetycznej jako tej funkcji języka, która powoduje skic-fłinu uwagi na sam znak językowy. Tego rodzaju (autoteliczne) funkcjonowanie filii !• u dla Mukarovskicgo odwrotnością najważniejszego z praktycznych celów llWlrd/i językowej - porozumienia. Mukarovsky zwraca również uwagę na jedną ■Rotnicjs/ych właściwości języka poetyckiego (jaką jest „stałe napięcie pomiędzy jięti /ną celowością a komunikacją" - a więc pomiędzy funkcją estetyczną a funkii ptakt \ i znymi) oraz zarysowuje wstępny projekt strukturalnej semantyki litcrac-[1 mi e| systematyczne opracowanie ma być, według jego opinii, najważniejszym za-)W W kolejnej fazie rozwoju strukturalizmu praskiego.

MMl/ą drukiem trzytomowc Kapitoly z eeskćpoetiky - prace zebrane Jana Mukafov-j (di ugic wydanie ukaże się w 1948 roku).

. Id il> on przenosi się do Stanów Zjednoczonych. Wykłada tam między inny* QL'nlr I ibrc des Mautes Ktudes, Columbii, I Iarvardzie i w Massachusetts Insti* [In Imology. Zakłada Nowojorskie Koło Lingwistyczne i wraz z grupą współ-

_‘ rozpoczyna wydawanie czasopisma „Word: Journal of the Linguistic Cir-

K«W York". W tym okresie poznaje również Claudca Levi-Straussa, na którego H wn llo wpływ, przyczyniając się w dużym stopniu do przeorientowania etno-milin|io|i>gię strukturalną (opartą na modelu lingwistycznym).

Jk» publikuje pracę pod tytułem Historia literatury. Jej problemy i -zadania. I la JrM Juz bardzo dojrzałym projektem metodologicznym dotyczącym badań jkulłlrrui kich 1 jeszcze raz potwierdza żywe zainteresowanie strukturalistów

d/lalalnośd Praskiego Koła Lingwistycznego.

jnhsoil ogłasza jedne ze swoich najsłynniejszych tekstów: Poetyka -w (wietle p/ł«v< (w wydanej w Nowym Jorku książce pod tytułem Style in Language pod torbnha) oraz wykład Poezja gramatyki i gramatyka poezji (zaprezentowany im międzynarodowej konferencji poświęconej problemom poetyki). W picr-**mlriy< za pełny model układu komunikacyjnego wraz ze wszystkimi iwy 111H p'» /1 u we / ą. r k sprc- s vwi 1 ą, i mpresywną, metajęzykową, fa tyczną definicję funkcji poetyckiej jako „projekcji zasady ekwiwalencji z osi 1 kimtlilnacjr. W drugim l>ada wpływ paralcUzmów gramatycznych na IHpIpjtOttyikki.

| jukoliMin I Claudr l.ćvi-Strauss publikują wzorcową analizę strukturalną d/ic-Mk*P'J(*ły'R»i"dc/alr/a (w c/usopUinir pod tytułem „I .'I Inrnmc Kcvur lian