230 231

i inne choroby śledziony powiększające jej rozmiary. W chorobach wątroby powiększenie śledziony może być tak znaczne, że góruje ono nad całym obrazem chorobowym.

Prócz powiększenia śledziony obmacywaniem niekiedy stwierdza się t a r c i e śledziony. Objaw ten świadczy o zapaleniu torebki śledziony.

Znacznie powiększona śledziona jest zbita (przeważnie równomiernie) i gładka. Nieznacznie powiększona śledziona jest miękka, a w durzę brzusznym nawet miększa niż prawidłowa.

Guzowatość powiększonej śledziony stwierdza się w przypadkach raka, bąblowca i innych guzów w niej usadowionych, bolesność zaś uciskową — w razie zajęcia sprawą chorobową torebki. Silne bóle towarzyszące ostremu powiększeniu śledziony nasuwają na myśl zawał śledziony.

Opukiwaniem może być oznaczony jedynie górny brzeg śledziony i przednio-dolny jej koniec. Wskutek bliskiego sąsiedztwa żołądka i jelit opukiwanie powinno być słabe, lecz i przy przestrzeganiu tej zasady oznaczone granice stłumienia nie zawsze odpowiadają granicom istotnym, jeżeli wzdęcie żołądka i jelit jest bardzo duże.

Górną granicę śledziony oznacza się opukiwaniem słabym w kierunku od góry ku dołowi w lewej linii środkowej pachowej podczas zwykłego oddychania. Odpowiada ona miejscu przejścia odgłosu jawnego w stłumiony.

Przednią granicę stłumienia śledzionowego, tzn. miejsce rzutu przednio--dolnego śledziony, oznacza się opukując na przedłużeniu lewego X żebra w kierunku od dołu i od wewnątrz ku górze i na zewnątrz.

Dolno-przednią granicę stłumienia śledzionowego oznacza się opukiwaniem w położeniu chorego na wznak oraz na prawym boku z odchyleniem w lewo, a także w postawie pionowej, a górną granicę stłumienia — w pionowym położeniu chorego oraz w położeniu na wznak. Odgłos opukowy w zakresie śledziony, jako narządu bezpowietrznego, jest stłumiony. Przy powiększeniu śledziony granica stłumienia przesuwa się przeważnie ku pośrodkowej linii ciała.

Osłuchiwanie śledziony daje możność stwierdzenia tarcia śledzionowego w przypadkach zapalenia torebki śledzionowej.

W przypadkach zakrzepu żyły śledzionowej i w jej zatorze czasami słyszy się b u c z e n i e na poziomie XI i XII kręgu grzbietowego przy kręgosłupie na lewo od niego i w kierunku śledziony. Zdaniem Januszkiewicza, szmer ten powstaje w rozszerzonych żyłach krążenia obocznego.

BADANIE ŻOŁĄDKA I JELIT

DANE TOPOGRAFICZNE

Część wpustowa, dno i trzon żołądka (ryc. 103), gdy chory leży na wznak, znajdują się w lewym podżebrzu i w lewej połowie nadpępcza, część zaś odźwiernikowa — w obrębie prawego podżebrza.

Rzut opuszki dwunastnicy na przednią ścianę brzucha pada na prawo od przedniej linii pośrodkowej, znajdując się na poziomie 2 palców powyżej poprzecznej linii pępkowej (ryc. 103).

Ryc. 103. Położenie żołądka, dwunastnicy i okrężnicy w leżącym na wznak położeniu badanego: a — wpust żołądka; b — trzon żołądka; c — zgięcie śledzionowe okrężnicy; 4 — pęcherzyk żółciowy; c — zgięcie okrężnicy wątrobowe (wg Comlnga).

Ryc. 104. Stosunek okrężnicy i punktu McBu-rneya do przedniej ściany brzucha: a — pępek; b — punkt McBurneya; ae — lewa linia kolcowo-pępkową; ac — prawa linia koteowo--pępkowa; d — miejsce przecięcia okrężnicy esowatej z lewą Unią kolcowo-pępkową.

Rzut okrężnicy esowatej na przednią ścianę brzucha krzyżuje się, gdy badany leży na wznak, z lewą linią kolcowo-pępkową na granicy zewnętrznej trzeciej jej części ze środkową trzecią częścią (ryc. 104). Średnica okrężnicy esowatej w warunkach prawidłowych wynosi średnio 2—3 cm.

Rzut okrężnicy poprzecznej(ryc. 103) przy położeniu badanego na wznak przebiega u mężczyzn przeważnie na palec powyżej poprzecznej linii łączącej końce XI żeber, a u kobiet — na tej linii. W lewej połowie rzut kieruje się ku górze, ku lewemu podżebrzu. Średnica okrężnicy poprzecznej wynosi od 2 do 5 cm.

K ą t n i c a leży w postaci krótkiego, ślepego worka w prawym, najczęściej dolnym, dole biodrowym {fossa iliaca dextra inferior), rzadziej poza dołem biodrowym. Położenie kątnicy za ż y c i a w zwykłych warunkach zmienia się zależnie od tego, czy jest ona wypełniona gazami, czy też masami kałowymi, oraz czy okrężnica wstępująca jest rozdęta, czy skurczona. Kątnica przepełniona masami kałowymi wskutek ciężaru opada ku dołowi do mięśnia lędźwiowo--biodrowego i nawet ponad nim do jamy miednicy małej. Kątnica wypełniona gazami rozdyma się nie tylko ku dołowi, ale i na zewnątrz i przylega wtedy bezpośrednio do ściany brzucha, odpowiednio do zewnętrznej połowy więzadla pachwinowego. W razie przepełnienia, zwłaszcza gazami, okrężnicy wstępującej, gdy ona nie tylko rozszerza się, ale i wydłuża, kątnica obsuwa się ku dołowi. Na odwrót, gdy okrężnica wstępująca jest próżna i zmniejszona we wszystkich wymiarach, kątnica podnosi się do poziomu grzebienia kości biodrowej.

231