242 243 2

kiem. Trawią częściowo zewnątrzkomórkowo, częściowo wewnątrzkomórko-wo. Trawienie jest szybsze niż u płazińców i przeważa zewnątrzkomórkowe. Magazynowane są głównie tłuszcze w komórkach jelita środkowego i w paren-chymie. Wszystkie gatunki mogą długo głodować, nawet do ok. roku, przy czym następuje silna redukcja tkanek. Po zużyciu materiałów zapasowych redukowane są najpierw komórki parenchymy, a następnie mięśniowe.

Oddychanie. Wstężnice oddychają całą powierzchnią ciała, są wrażliwe na warunki tlenowe.

Układ krwionośny jest zamknięty, bez części motorycznej, pompującej krew.

A    B

C

Ryc. 98. Wstężnice, schematy budowy układów krwionośnych. A — układ najprostszy, B—C — układy filogenetycznie wyższe

U prymitywnych gatunków występują tylko dwa naczynia po bokach jelita (ryc. 96C, 98A), łączące się z tyłu i z przodu ciała rozszerzeniami, zwanymi zatokami. U większości gatunków występuje ponadto naczynie grzbietowe, w przodzie i tyle połączone z naczyniami bocznymi poprzeczkami i uchodzące do zatoki tylnej (ryc. 98B). U najwyżej rozwiniętych gatunków prócz naczyń bocznych występują dodatkowe, o złożonym układzie, podłużne i poprzeczne, przy czym w okolicy jelita środkowego naczynia poprzeczne mogą być ułożone metamerycznie (ryc. 98C). Od naczyń głównych mogą odchodzić naczynia o mniejszym świetle, tworzące złożoną sieć naczyń włosowatych.

Ściany naczyń głównych zbudowane są ze śródbłonka, otoczonego tkanką łączną i mięśniami. Są kurczliwe, popychają krew. Naczynia włosowate zbudowane są tylko ze śródbłonka. Zatoki ograniczone są cienkimi łącznotkan-kowymi błonami, znowu uważane są przez niektórych badaczy, podobnie jak rynchocel, za celomę, co także nie jest słuszne, gdyż powstają z komórek mezenchymatycznych, a nie z warstwy mezodermalnej. Krew przepływa w naczyniach, ze względu na brak zastawek, nieregularnie, zależnie od skurczów naczyń głównych oraz skurczów ściany ciała.

Krew składa się z części płynnej i komórek. U większości gatunków jest bezbarwna, u części może występować hemoglobina rozmieszczona w krwinkach. W części płynnej, u wielu gatunków, występują komórki nie zabarwione, zabarwione żółto, zielono lub pomarańczowo, o nieznanej funkcji. Krew jest zaangażowana w transport substancji odżywczych, gazów (jeżeli występuje barwnik oddechowy), neurosekretów oraz zbędnych produktów metabolizmu.

Układ wydalniczy., podobnie jak u płazińców, jest typu protonefrydialnego.

W najprostszym przypadku składa się z dwóch komórek płomykowych, uchodzących odrębnymi otworami. U większości wstężnic występują setki, a nawet tysiące komórek płomykowych. Układu wydalniczego nie mają niektóre gatunki głębinowe. Liczniej występują komórki płomykowe u gatunków słodkowodnych i lądowych, niż u gatunków morskich.

Komórki płomykowe występujące licznie uchodzą swoimi kanalikami do kanałów zbiorczych, położonych po bokach jelita przedniego, otwierających się po stronie brzusznej. U niektórych gatunków lądowych ściany kanałów zbiorczych są syncycjalne i otwierają się tysiącami otworków w naskórku.

U niektórych przedstawicieli Heleronemerlida, kanały zbiorcze otwierają się do jelita przedniego. U większości wstężnic niektóre komórki płomykowe wrastają do ścian bocznych naczyń krwionośnych albo do ich światła. Układ wydalniczy wyprowadza amoniak oraz nadmiar soli, funkcjonuje sprawniej niż u płazińców, zwłaszcza w związku z powiązaniem protonefrydiów z układem krwionośnym. U gatunków słodkowodnych i lądowych ma także znaczenie osmo-regulacyjne.

Układ rozrodczy. Większość wstężnic jest rozdzielnopłciowa. Hermafrody-tyzm występuje przeważnie u gatunków słodkowodnych i żyjących w wilgotnej ziemi. Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony, u niektórych gatunków samce różnią się od samic tym, że mają czułki na odcinku głowowym.

Narządy rozrodcze zbudowane są stosunkowo prosto. U bardzo nielicznych gatunków występują męskie narządy kopulacyjne, będące prostymi zróżnicowaniami końcowych odcinków nasieniowodów, wysuwanymi na zewnątrz; może ich być kilkanaście. Gonady ułożone są po bokach jelita środkowego (ryc. 96C), występują w różnej liczbie, od dwóch par do kilkudziesięciu. U części gatunków gonady ustawione są pierścieniowato dookoła jelita, a u tych gatunków, u których występują boczne uchyłki jelita środkowego, gonady ułożone są pomiędzy uchyłkami metamerycznie. Gonady rozwijają się u postaci młodocianych z komórek występujących w parenchymie, które skupiają się, zostają objęte otoczką z tkanki łącznej i zamieniają się w komórki rozrodcze. Na skutek dzielenia się komórek rozrodczych, gonady stopniowo powiększają się i kiedy komórki rozrodcze dojrzeją, z gonad wyrastają krótkie przewody uchodzące na zewnątrz po bokach ciała. U gatunków hermafrodytycznych jądra występują z przodu ciała, niekiedy w odcinku głowowym, jajniki — dalej ku tyłowi.

REGENERACJA

Zdolności do regeneracji w tej grupie są duże. Niewielkie fragmenty ciała, zawierające część pnia nerwowego, mogą zregenerować cały organizm.

ROZMNAŻANIE I ROZWOJ

Wstężnice rozmnażają się bezpłciowo i płciowo, przeważa rozmnażanie płciowe.

243