246 247

_ wpy lupoKranone    CJM

jednoznacznie identyfikującym arkusz i określającym jego położenie względem innych , arkuszy mapy. Pozwala ono na szybkie odnalezienie na skorowidzu każdego arkusza oraz arkuszy sąsiednich. Najczęściej stosowane sposoby oznaczania godła to:

-    numeracja pasów i slupów

-    numeracja porządkowa kolejnych arkuszy,

-    kombinacja obydwu sposobów,

-    przyjęcie za godło arkusza współrzędnych geograficznych jednego z narożników.

Wariant pierwszy o bardzo przejrzystym założeniu, pozwala na szybkie określanie godeł ] sąsiednich arkuszy, nawet bez korzystania ze skorowidza. Funkcjonuje on najlepiej przy ozna- I czaniu arkuszy w tęj samej skali. Przykładem jego zastosowania jest międzywojenna Mapa ! taktyczna Mski 1:100 000 om Międzynarodowa Mapa Świata 1:1 000 000 (ryc. 7.34).

Numeracja porządkowa używana jest do map o niezbyt wielkiej liczbie arkuszy Ogrankzo- 9 na użyteczność tego sposobu wynika - w przypadku braku skorowidza - z niemożności ] określenia godeł większości arkuszy sąsiednich.

Mapy topograficzne wielu krajów tworzą szeregi skalowe, co znajduje odbicie w zapisie I godeł. Godła odpowiadające różnym skalom są ze sobą powiązane, a przy ich zapisie najbardziej efektywne jest połączenie sposobu pasowo- słupowego i porządkowego. Takie rozwiązanie stosuje się najczęściej na mapach, których nomenklatura oparta jest na podziale arkuszowym Międzynarodowej Mapy Świata (m.in. na mapach Polski).

W czwartym wariancie godło odpowiada szerokości i długości geograficznej jednego z narożników arkusza (np. na niektórych mapach Stanów ^jednoczonych jest to narożnik południowo-wschodni).

Podział arkuszowy części map nie opiera się na współrzędnych geograficznych, lecz na współrzędnych prostokątnych. Utworzone w ten sposób arkusze są prostokątami ? o stałych wymiarach liniowych. Oznaczona na nich siatka kartograficzna nie ma związku z podziałem arkuszowym, a południki i równoleżniki, w miarę oddalania się od południka środkowego, tworzą z ramką coraz większe kąty.

Siatka topograficzna

Na mapach mogą być umieszczane dwa układy współrzędnych geograficzny i prostokątny Graficznym wyrazem współrzędnych geograficznych jest siatka kartograficzna, widoczna w postaci wewnętrznej ramki każdego arkusza i oznaczonego na ramce zagęszczonego podziału minutowego. Współrzędne geograficzne są jednak mało przydatne do dokładnego określania położenia obiektów i odległości między nimi na mapach wielkoskalowych. Do tego celu, szczególnie w pracach geodezyjnych i zadaniach wojskowych, wykorzystuje się współrzędne prostokątne płaskie. Siatka sporządzona w tym układzie współrzędnych nosi nazwę siatki topograficznej łub kilometrowej. Jest to narysowana na mapie siatka kwadratów, której położenie zależy od odwzorowania kartograficznego i usytuowania początku układu współrzędnych (ryc. 7.4 i 7.9).

W odwzorowaniach Gaussa-Krugera i UTM siatkę rysuje się osobno dla każdej strefy, rozpoczynając od przecięcia środkowego południka z równikiem, traktowanych jako osie układu współrzędnych prostokątnych. Siatkę tworzą linie proste poprowadzone równolegle do obydwu osi. Ich odstępy zależą od skali mapy, np. w skalach 1.10 000,1:25 000 i 1:50 000 wynoszą one 10,4 i 2 cm, co odpowiada 1 km, a w skali 1:100 000 - 2 cm (2 km w terenie). Linie siatki topograficznej mają oznaczenia liczbowe, wyrażające w kilometrach ich odległości od początku układu. Wzdłuż osi odciętych x, pokrywającej się z południkiem środkowym, odkładane są odległości od równika, a wzdłuż osi rzędnych y (równik) - odległości od południka środkowego. Centralne położenie osi x sprawia, że część wartości y jest ujemnych. Aby nie używać współrzędnych o różnych znakach, co mogłoby być źródłem pomyłek, na południku środkowym za wartość y przyjmuje się nie 0, ale np. 500 km (ryc. 7.4). Z powodu takich samych współrzędnych powtarzających się w różnych strefach, do wartości y dodaje się na początku liczbę oznaczającą numer strefy, przy czym numeracja zaczyna się od południka Grcenwich i biegnie na wschód.

Przy konstrukcji siatki topograficznej w nucie stereografkrznym osiami układu współrzędnych prostokątnych są południk środkowy (z) i prosta do niego prostopadła przechodząca przez punkt główny odwzorowania (y). Siatkę tworzą dwie rodziny linii równoległych do obydwu osi. Ponieważ początek układu leży zawsze w środku przedstawianego obszaru, wartości obu współrzędnych są dodatnie i ujemne. W celu uniknięcia liczb ujemnych początkowi układu przypisuje się odpowiednio duże wartości dodatnie, np. x_g = 500 km i = 500 km.

7.3.2. Treść mapy

Na treść map topograficznych składają się wszystkie rodzaje obiektów występujących na powierzchni Ziemi oraz rzeźba terenu. Obiekty terenowe tworzą treść sytuacyjną, którą można podzielić na 8 podstawowych kategorii: zabudowę, koleje, drogi, obiekty gospodarcze, wody, roślinność, granice i osnowę geodezyjną.

Zabudowa to budynki mieszkalnej gospodarcze, budynki użyteczności publicznej oraz przemysłowe. Zależnie od wielkości budynków i skali mapy są one przedstawiane z zachowaniem cech indywidualnych, tzn. wielkości i kształtu (ryc. 7.10A)' lub sygnaturą, a więc wspólnym znakiem dla budynków należących do określonej kategorii wielkości (ryc. 7.10B, 7.I0C) Tam gdzie budynki tworzą zespoły i odległości między nimi są niewielkie, oznacza się teren zabudowany (ryc. 7.1 OD).

AB    C . v.;'    O

J    'd    &

Ryc. 7.10 Przykłady różnych rodzą#* obudowy i Ich oznaczania na mapie:

A zabudowa luźna wielorodzinna,

B zabudów luźna jednorodzinna.

C-zespól domków letniskowych,

O-zabudowa zaarta lub gasła

’ Przykłady znaków w rozdziale 7.3.2 pochody z Mapy topografami Potsto 7:50000 wydawanej w lalach 1995-2002 przez Głównego Geodetę Kraju.

247

I